Accessibility links

Кайнар хәбәр

Razil Wäliev:«Şartnämäne xuplamıça başqa yulıbız yuq»


Şartnamäneñ soñğı ölkäsendä bäxäsle mäsällär niçek xäl itelgän? Tatar telen kem bilgeli bulıp çıqa? Şartnamäneñ ölgesen, jurnalistlardan äle ber kem kürmägän. Barı deputatlar ğına uqıp çıqqan. Däwlät Şurasınıñ fän, mäğärif, milli mäs’älälär komissiäse başlığı Razil Wäliev qına bezgä, şartnamä turındağı sorawlarğa cawap birergä rizalaştı.

R.W. Min bügen, irtän genä şartnamäneñ soñğı proyektın uqıp çıqtım. Min turıdan-turı bu şartnämäne eşläwdä qatnaştım. Bezgä Mäskäw belän, küp mäs’älälärdä qılıqça-qılıç kiseşergä turı kilde. Min küñelemnän, bälkem, bu şartnamä belän kileşmimder dä, läkin, bezgä kileşmiçä dä mömkin tügel. Çönki bu şartnamä bezgä bik kiräk. Bu proyektta, aqqa qara belän, Tatarstan prezidentı ike däwlät telen belergä tieş, dip yazılğan. Nihayät, Rossiä yağı da, anıñ belän rizalaşırğa buldı. Tatarstanda - ike däwlät tele, tatar häm urıs telläre. Alarnıñ statusı häm qullanu tärtibe Rusiä konstitutsiäse, Rusiä qanunnarı, Tatarstan konstitutsiäse häm Tatarstan qanunnarı nigezendä ğämälgä aşırıla, dip yazdıq bez. Rusiä yağı monda, hiç kenä Tatarstan konstitutsiäse, dip yazuğa qarşı ide. Belgänegezçä, latin yazuınıñ yazmışı Rusiä qanunnarı belän bilgelänä, menä sez şundıy xäylä yulı belän, latinığıznı kertergä telisez, didelär alar.

B.T. Telneñ statusın Tatarstan xäzer üze bilgeli alamı?

R.W. Monda ike törle añlarğa bula. Rusiä qanunnarı belän genä tügel, Tatarstan qanunnarı belän dä xäl itelä, dip yazıp quydıq. Bu mäsälägä, bez ale noqta quymıbız. Şartnamäneñ bu variantı, bezgä bu mäsäläne Rusiä külämendä kütärep çığarğa mömkinlek birä.

B.T.Belem birü ölkäsendä, şartnamädä respublikanıñ xoquqları qısılamı, kiñäyäme?

R.W. Yuğarı belemne birü tärtibe Rusiä qanunnarı nigezendä tormışqa aşırıla, ämma anda milli komponentqa şaqtıy urın birelä. 20% qädär. Ul az tügel. Bezdä ale birelgän mömkinlek tä qullanmıy. Xäzer şartnamäneñ proyektına östämä dä kertä almıybız, anı üzgärtä dä almıybız. Barı xuplıy, yäki inqar ğına itä alabız. Xäzer şartnamägä qarşı tawış birü, utırğan botağıbıznı çabu bulır ide.»

Razil Wälievıñ äytüenä qarağanda, Şartnamädä, Tatarstannıñ statusı, federatsiä subyektı itep kürsätelgän, ämma cäyälärdä, «däwlät», digän süz dä bar ikän. Älege ike yaqlı dokumetnıñ Rusiä qanunnarına ğına tügel, Tatarstannıñ konstitutsiäsenä, respublika qanunnarına da tayana, digän cömläne kertü, bik möhim närsä. Çönki, Federal Üzäk yağı Tatarstannıñ konstitutsiäsen tanırğa telämägän häm xäzerge konstitutsiäneñ 40tan artıq matdäsenä prokuror qarşılıq beldergän, dip xäbär itte Razil Wäliev. Ul şulay uq, şartnamägä «Tatarstan çittäge millättäşlärgä yärdäm itä» digän cömläne dä kertä aldıq, dide. Bu xaqta Tatarstannıñ konstitusiäsendä dä yazılğan häm şartnamä nigezdä, älege yärdäm, Rusiä xökümäte belän kileşterep başqarılaçaq, dide Razil Wäkiev.

Bikä Timerova.

XS
SM
MD
LG