Cinayät eşendä Tübän Qamanıñ “Tatarlar” törkeme turında bolayraq yazılğan. Alarnı tärtip saqçıları “Qızıl açqıç” dip tä yörtälär. 80 yıllarda yegetlär respublikanıñ törle awıllarınnan nefteximkombinat tözergä kilälär. Buş waqıtlarında şähärneñ üzäk uramına çığıp garmun uynap, cırlap, biep küñel açalar. Tübän Qamada bu urınnı “biş”dip yörtä başlıylar, ä yegetlär “bişlär”gä äylänälär. Läkin “YE” kvartalı yegetläre “bişlär”ne yaratıp betermilär. Aleksey Mamşov citäkçelegendäge “YE”lar belän “bişlär”neñ suğışu oçraqları da yış qabatlana. Berniçä yıldan “ye”lılarnı “Mamşovlar” dip, ä “bişlär”ne “Tatarlar” dip atıy başlıylar. Älbättä “Tatarlar” cinayät törkemendä gel tatar yegetläre genä bulmıy. Ä bit älege “Qızıl açqıçlar”nı rus millätennän bulğan, tözeleştä montajnik bulıp eşläwçe İvan Strelkov oyıştırıp cibärä.
Yıllar ütü belän älege cinayät törkeme qanlı eş-ğamällären eşli birä häm Tatarstanda ğına tügel Rossiäneñ başqa ölkälärendä dä tanılalar. Şuña da alarnı il külämendä ezläwgä quyalar. “Tatarlar”nı iñ zur cinayätçe törkemnärdän sanalğan “hadi Taqtaş”, “Jilqa”lar belän tiñlärgä bula.
Ğayıplänüçelär utırırğa tieşle çitlektä törkemennän 29 keşe utıra. Sud qarşına 30 keşe basası bulğan, läkin xäzerge waqıtta älege törkemneñ başında toruçılarınnan İldar Äxmätov belän Aleksandr Miroşniçenqo sud qarşında başqalar belän cawap totsalar, alar belän bergä bulırğa tieşle Zölfät Söläymanov şuşı yılnıñ aprel' ayında qaçıp qotıla.
Bu eş belän “Azatlıq radiosı” da qızıqsındı. Tatarstannıñ Yuğarı sudınnan bezgä “Tatarlar”nıñ eşe 17 noyäbergä küçerelde dip äyttelär.
Ni ğäcäp rus mäğlümat çığanaqlarında ““Tatarlar”ğa çitlektä urın citmägän”, ““Tatarlar Tübän Qamanıñ biznesına xilaflıq kitergännär”digän yazmalar ber-ber artlı dönya kürälär. Ni öçen şulay soñ äle bu? Tanılğan tatar jurnalistı İlfaq Şihapov fikere:
- 80 yıllar azağında 90 yıllar başında. Bezneñ Qazan, Çallı yegetläre, Mäskäwgä barıp, tege äyber yuq çağında, poyızd belän baralar da vokzalda kem oçrıy şularnıñ kiemnären urlıylar ide. Çönki satuda kiem-salım yuq. Mäskäw xalqınıñ ber öleşe tatarlar kilä dip der selkenep tordı. Bälki şularnıñ da qaytawazıdır. Läkin bügen rus matbuğate “Tatarlar” digän isem astında sensatsiä yasamarğa tırışuı çüp häm citdi äyber tügel. “29 kompleks”, “Jilqa” häm başqa törkemnär kebek ük “Tatarlar” ul ber atama ğına. Qayçaqta şunsın da uylap quyam. Ğadättä, bälki köfer süz dä söylimder. Äytik çın cinayätçelär bik ütken keşelär bulalar, aqçaları da bar. Qısqası, bu zamanğa naçar räweştä bulsa da yaraqlaşıp yäşilär. Läkin alar arasında çın tatarlar bik az. Bezneñ tatar yomşaq, buldıqsızraq. Awılda bäräñge aşap, söt eçep üskän yegetlärdän tekä yegetlär çıqmıy diärlek. Ägär andıy yegetlär tatarlar arasında bulsa min şatlanır ğına idem.
Älbättä jurnalist häm şağir İlfaq Şihapov obrazlı uylarğa da mömkin. Läkin şuña da qaramastan bäräñge aşap üskän tatar yegetläreneñ qıyıq yul belän kitüläre yış küzätelä. Ä çitlekkä yabılğan Tübän Qamanıñ “Tatarlar” cinayätçe törkemenä kilgändä, çınlıqta isä “Dürt tatar” KVN komandası kebek internatsional' törkem.
Röstäm İsxaqi
Röstäm İsxaqi
