Bügen mädäniät ölkäsendä eşläwçelär üzläreneñ xezmät cimeşlären törle yullar belän satarğa öyränergä tieş. Çönki däwlät birgän aqçağa bu tarmaqnı ällä ni üsterep, alğa alıp barıp ta bulmıy. Tabış buldıru östendä teatr, tamaşa uçrejdenieläre genä tügel, ä kitapxanä, muzey, sänğät mäktäpläre dä eşli ala. Respublikanıñ mädäniät ministrlığı aqça eşläwneñ yaña yulların buldırırğa kiñäş itä. Äytik, zallarnı arendağa birep, internet aşa mäğlümat alunı tüläwle itep, kseroks xezmäten buldırıp aqça eşläp bula.
Tatarstan premyer- ministr urınbasarı, mädäniät ministrı Zilä Välieva, kollegiä utırışında yasağan çığışında xäzerge waqıtta mädäniät tarmağınıñ yaña iqtisadi şartlar, burıçlar aldında toruın bilgeläp ütte. Bügen mädäniättä eşläwçelärneñ urtaça xezmät xaqı 3091 sumnı täşkil itä. Başqa tarmaqlar belän çağıştırğanda bu küpkä azraq. Xätta jurnalistlarnıñ da urtaça eş xaqı 7 meñ sumnı täşkil itä. Sälämätlek saqlaw häm mäğärif ölkäsendä xäzer östämä tüläwlär turında yaña adımnar eşlänä. Mädäniät xezmätkärläreneñ eş xaqların urtaça kürsätkeçlärgä citkerü öçen dide Zilä Valieva, alarnı 70 protsentqa kütärergä turı kiläçäk. Şulay uq täwläwle xezmätlärne dä ike tapqırğa arttıru möhim.
Mädäniät ministrı süzlärençä, mädäniät ölkäsendä tabışnı üsterü öçen iñ elek här uçrejdenieneñ iqtisadi säyäsäten eşlärgä, xalıqnıñ tüläwle xezmätkä ixtiacların öyränergä, ütemle tarif säyäsäten buldırırğa, xezmätkärlärneñ professional'legen häm xezmätlärneñ sıyfatın kütärergä, mädäniät uçrejdenielärenä respublika häm xalıqara grantlarnı cälep itärgä kiräk. Mädäniätne propagandalanu eşendä ğämmäwi häm İnternet mäğlümat çaraların cälep itü, icat ähelläreneñ avtorlıq xoquqların yaqlaw da möhim.
Kiñäşmädä şulay uq ekskursovovlarnı uqıtu da telgä alındı. Bügenge köndä mädäniät ölkäsendäge iñ tabışlı biznes bulıp ekskursiälär sanala. Ämma ekskursiälärne tieşle däräcädä alıp baruçılar bik siräk. Ministr äytüençä, yış qına xosusi turistlıq firmaları Tatarstannıñ tarixi urınnarın, mädäniäten, tatar xalqı ütkän yulnı yaxşılap belmägän keşelär ekskursiä ütkärep, ber yaqlı ğına mäğlümat birälär.
Utırışqa baş rejisser, idärä citäkçeläre genä tügel, ä oyışmalarnıñ baş xisapçıları da kilgän ide. Mädäniät xezmätkärläre aqça tabuğa härberse törleçä qarıy häm härqaysınıñ üz yulı. Alabuğa tarixi – arxitektura muzey - tıyulığı direktorı Gölzadä Rudenqanıñ da üz eş alımnarı. Yuqqa ğına alarnıñ 9 ay eçendä tabışları 1 million 835 meñ tügel.
Gölzadä Rudenqa: “Berençedän bu ekskursion muzey eşçänlege, kitaplar, kalendar'lär häm bukletlarnı bastırıp satu,mädäniät häykällären remontlau, tergezü, eşlären alıp barğanda röxsät birü, suvenirlar häm quldan eşlängän äyberlärne satu, şulay uq bezdä mäktäp häm muzey dip atalğan programma eşli. Balalar ay sayın 9 törle abonement buyınça muzeyda däreslär alalar. Älbättä bez üzebezneñ balalar belän aqça eşläw maqsatın quymıybız, ä muzeyğa daimi yörüçelärne tuplıybız. Şulay uq min bay keşelär yanına kilgäç, bezgä sponsor buluların soramıym, ä urtaq proyektta qatnaşuların täqdim itäm. Häm bu alarğa bik oşıy”. Aqça eşläw belän icat arasında qarşılıq yuq, barı tik icatnı sata belgän, maxsus älege eş belän şöğellängän belgeçlär genä kiräk. Aqça eşläw belän mädäniät xezmätkärläre tügel, ä biznesnı belüçelär şöğellänsä küpkä näticäleräk bulır ide. Ämma mädäniät häm sänğät universitetı 163 keşene älege belgeçlek buyınça uqıtıp çığarsa da, alarnıñ barı tik 5 protsentı ğına älege tarmaqta eşli. Monıñ säbäben mädäniät ministrı xezmät xaqı az bulu belän añlattı.
Mädäniät ölkäse ağımdağı yılnıñ tuğız ayı eçendä eşmäkärlektän häm byudjettan tış kereme 111 million sumnı täşkil itkän. Ütkän yıl belän çağıştırğanda, bu 18,3 protsentqa artığraq. Anıñ küpçelek öleşe teatr häm tamaşa uçrejdenielärenä turı kilä. Ä menä kitapxanälärdä xäl awırraq. Döres, qayber kitapxanälär xäzer aqça eşlärgä öyrängän: tüläwle tönge abonementlar häm internet, kseroks belän tabış alğan. Ämma monı zamança texnikası bulğannar ğına eşli ala. Ä andıylar respublikada ällä ni küp tügel.
Kitapxanälär, klublar, muzıka törkemnäre, xalıq teatrları, sänğät oyışmaları bazar iqtisatı şartlarında zur awırlıqlar kiçerä. Alarğa däwlät yärdäme çağıştırmaça artıp barsa da moxtaclıq barıber kimemi. Xäzer inde mädäniättän tabış alu turında ğädäti bulmağan respublika däräcäsendä kiñäş totalar. Monıñ axırı, näticäläre niçek bulasın xäzergä açıq qına äytep bulmıy, ämma bu ölkädä nindider üzgäreşlär başlanırğa tora.
Gölnaz Şäyxetdinova
