Samarnıñ Metallurglar zavodın amerikannar satıp aldılar. Monıñ aldınnan kommunistik ruxtağı matbuğat cirle xakimiätneñ tetmäsen tette. Pensioner babaylar xätta Rusiä Prezidentı Vladimir Putinğa açıq xat ta bastırdılar. Şawlaştılar. Qıçqırıştılar. Zavod barıber amerika kompaniäsenä küçte. Tatarlar öçen Samar Metallurg zavodı üzençä ğäziz, çönki menä 36 yıl buyına zavodnıñ mädäniät Sarayında tatarnıñ ataqlı “Yalqınlı yäşlek” ansamble uñışlı eşläp kilä. Xäbärçebez zavod direktorı Vasiliy uğlı Mixail Fedorov belän äñgämä tottı. Uquçılarıbızğa şul söyläşüne täqdim itäbez.
Mixail Vasil'yeviç, Sezneñ kollegalarığız Samar Metallurglar zavodında berençe qoyılma zavodnıñ üzennän ölkänräk dilär. Niçek şulay kilep çıqtı?
Çınnan da şulay. Berençe qoyılmanı alğaç zavodnı eşkä cigü biş yıldan soñ ğına buldı. Bu berençe zavod direktorınıñ berençe säyäsi ziräklege ide. Ägär dä berençe qoyılmanı aluğa zavodnı açsañ ğäcäyep zur qıyınlıqlar kötä ide kollektivnı. Zavod tulı qanlı eşlär öçen barlıq infrastrukturanı ayaqqa bastırırğa kiräk ide. Zavod açılğaç predpriätiegä iğtibar kimi bit. Menä şuña da barlıq tarmaqlarnı da kiräkle däräcägä kütärgäç kenä zavodnı räsmi açu buldı. Töp maqsat ireşelde. Yaxşı prokat öçen yaxşı şartlar tudırıldı häm bu yul üzen tulısınça aqladı.
Cirle matbuğatta: “İñ aldınğı sänäğät tarmağın kapitalist doşmannarıbız amerikannarğa satalar”,- dip ozaq şawlaştılar. Çınnan da ğälämgä eşlägän zavodnı doşmannarıbızğa satılalarmı ällä bu zavod üseşendä yaña bieklek dip qabul itärgäme?
Zavodnı amerikan kompaniäsenä satunı min qarar qılmadım, bu Rusiä Prezidentı Vladimir Vladimiroviç Putin qararı. Alar küräseñ belälärder, bezgä qurqınıç ul yaqtan yanamıydır. Şuña da şundıy qarar qabul itelgänder. Ä çınbarlıqta bu dön'yaküläm praktika. Amerika belän Kanada, Fransiä urtaq eş alıp baralar bit. Bu biznestağı globalizatsiä.
Sez närsä, Kanadanıñ Amerika belän urtaq eş alıp baruın häm Rossiä belän amerikanıñ urtaqlığı berük däräcädä dip sanıysızmı?
Monısı politologlar eşe. Min şunı äytä alam. Amerikada bezne başqalar belän tigez kürälär häm amerikannar belän bezneñ eşlekle mönäsäbätlär. Ä säyäsät minem tarmaq tügel.
Zavodnı amerikannarğa sattılar, ä texnik yaqtan cihazlandıru yaxşı yaqqa üzgärdeme?
Bez bit moña qädär dä üz tarmağıbızda amerikannar belän parallel' bardıq. Qaydadır bez alda idek, ä qaydadır alarnıñ östenlege sizelde. Amerikannarnıñ vertikal' integratsiä ısulı bezneñ texnologiägä dä yaxşı yünäleş biräçäk. Direktor bularaq min optimist. Samar Metallurglar zavodı amerikannarnıñ “ALQOA” kompaniäsendä genä tügel, dön'yakülämdä aldınğı safta bulaçaq. Moña ireşer öçen bezdä ğilemlek tä citärlek, sänäğätebezneñ potensialı da bar. İñ möhime- uñğan, buldıqlı keşelärebez citärlek.
Samar Metallurglar zavodında amerika aqçası ğınamı, ällä Amerikanıñ zihen köçe dä quyılamı?
Sorawnı bolay quyu bötenläy ük urınlı bulmastır inde. Bu bit sänäğättä integratsiä dip atala. Ä integratsiä ul ike yaqnıñ da iñ aldınğı, iñ aqıllı proizvodstvo qazanışın alu digän süz. Direktor bularaq maqsatım: zavodnı dön'yaküläm bieklekkä kütärü, eşçelärgä yaxşı eş xaqı tüläw.
Sezneñ zavodta 36 yıl buyına üzeneñ tuğan oyasına layıqlı bulıp “Yalqınlı yäşlek” ansamble xalıqqa mädäni xezmät kürsätä. Ansambl' citäkçese İlgiz Kälüç belän şäxsi mönäsäbätegez yaxşı bulğanğamı, ällä sänğät'ne yaratqanğamı? Sez tatar ansamblen sıyındırıp torasız?
Ansambl'neñ uñışı turıdan- turı anıñ citäkçese İlgiz Kälüç şäxesenä bäyle, İlgiz äfände üz eşen yarata, keşelärne ixtiram itä belä. Kul'tura milli üzençälekläre belän güzäl dä. Här millätneñ üzençälege sänğät'ne qızıqlı itä, çibärli.
Şäxes bularaq Kälüç äfände närsäse belän Sezne soqlandıra?
İlgiz Kälüç- oluğ şäxes. Här eştä hönärmänlär häm yulbaşçılar bulırğa tieş. İlgiz Kälüç şundıy keşe. Min aña xörmät belän qarıym. Üzenä sixätlek telim. Ozaq yıllar sänğati yulın däwam itsen. Xalıq aña yärdäm itärgä tieş, yaratırğa tieş.
Sotsializm çorında “Yalqınlı yäşlek” yäşäde häm çäçäk attı. Ä menä Metallurglar zavodı kapitalistlar qulına küçkäç tatar ansamble yäşärme ikän?
Yaxşı eşläsäk, rentabel'le eşläsäk bez üzebezneñ arada yaxşı mönäsäbätne saqlarbız, Allahı Teläsä.
Şamil Bahautdin, Samar