Accessibility links

Кайнар хәбәр

İran üzendäge atom qorılmalarında BMO tikşerülären tuqtatu belän yanıy


İran parlamentı yäkşämbe könne raslağan qanunğa kürä, Tehran atom bäxäsä säbäple BMO İminlek Şurasına tapşırılsa, xökümät BMOnıñ atom qorılmaların kötelmägändä (kisäk) tikşerüen tuqtatqan kebek uran bayıtunı yañadan başlataçaq.Şuşı çara xalıqara Atom Agentlığınıñ atnakiçtä bulaçaq möhim cıyılışınnan elek qabul itelde. Küzätüçelär fikrençä qanun , atom töş mäsälsäendä söyläşülär alıp baraçaq räsmilärgä etärgeç mäqsatında qabul itelgän .

Yäkşämbe könne İran parlamentındağı 197 deputatnıñ 183äytep kitkän qanunnı raslap tawış birde. Ägär dä Tehrannıñ atom programması tiräsendä barğan bäxäs BMO İminlek Şurasına tapşırılsa ,bu qanun İran xökümäteneñ ixtiari räweştä alıp barğan çaralarnı tuqtatırğa häm üzeneñ fänni , tikşerü programmaların başlatırğa quşa .İran ışanıç buldıru mäqsatında Atom Qoralların Cäyeldermäw Kileşüeneñ östämä protokolına quy quyğan häm uran bayıtu aktivlıqların tuqtatqan ide. Bu anıñ ixtiari qabul itkän çaralar.Yuğarada äytep kitkän qanunnıñ detalläre sişämbe könne tikşerelep betäçäk. Şunnan soñ ul Saqçılar Şurasında raslanırğa tieş. Küzätüçelär xalıqara Atom Agentlığınıñ cıyılışınnan 4 kön elek kenä parlamentnıñ qanun ölgesen raslawı ilneñ bu xaqta söyläşülär alıp baraçaq törkeme öçen etärgeç çarası bulıp tora digän qaraşta.Yäkşämbedä İran parlamentınıñ İminlek wä Tışqı Säyäsät Komissiäse äğzası Kazem Jalali ägär dä mäsälä İminlek Şurasına tapşırılsa dönya öçen dä, töbäk öçen dä Yevropa öçen dä näticäläre bulaçaq dip yanadı. Stockholm Universitetında xalıqara xoquq profesorı Said Mäxmudi radiobızğa birgän ängämädä İran, Xalıqara Atom Agentılığına bezgä qarşı çaralar kürmägez digän işarälär cibärsä dä alar elekegeä qarağanda yomşağraq dip äytte. Tehran elegeräk atom qoralların cäyeldermäw kileşüennän çığu belän kisätkän ide. Profesor Mäxmüdi süzlärençä: Deputatlar İrannıñ ixtiari çaraların tuqtatırğa quşsalar da alar xökümätne atom qoralların cäyeldermäw qıssalarında üz aktivlıqların häm tikşerülären däwam itergä çaqıra. Elegeräk İran İminlek Şurasına tapşırılsa , Tehran kileşüdän çığarğa tieş dip söylilär ide. Xäzer isä konservativ säyäsätçelär dä İran kileşü qıssalarında atom eşçänlegenä däwam itergä tieş digän qaraşta. Qanun ölgese raslanğançığa qädär İrannıñ İsfahan qorılmalarında uran bayıtıldı.Xälbuki sintäber ayında Atom Agentlığı Tehrannı atom eşçänlegen tuqtatırğa çaqırğan häm atom säyäsäten üzgärtmäsä mäsäläneñ İminlek Şurasına tapşırıluı mömkin dip yanağan ide.Ämma profesor Mäxmüdi İran mäsäläsen İminlek Şurasına cibärü cazalaw çaraları şulsanda çikläwlär quyu öçen citärlek nigez yuq di.Mäxmüdi:

Sonğı ike atna eçendä İran Xalıqara Atom Agentlığı ä elek tıyılğan qorılmalarına şulsanda Parçın qorılmasına kerü röxsäte birde.Alar elek söyläşä almağan keşelär belän söyläşte, elek kürsätelmägän dokumentlarnı kürde.Şunlıqtan minemçä, İrannıñ äle İminlek Şurasına tapşırılu ixtimale 2 ay elek belän çağıştırılğanda kimräk.

Londonda urnaşqan Xalıqara Strategik Tikşerülär İnstitutında atom qoralların cäyeldermäw mäsäläse belän şägellängän ölkän belgeç Mark Fitzpatrick bolay di:

Minemçä Atom Agentlığı ber nindi yaña qarar qabul itmiäçäk.Sintäber ayında İrannıñ kileşügä turılıqlı bulıp bulmawın öyränü öçen kürgän çaralar qalaçaq. Ämma Tehrannı İminlek Şurasına tapşırırlar dip uylamim, çönki Rusiä belän Qıtaynıñ pozitsiäse üzgärmägän alar mäsäläne iminlek Şurasına cibärügä qarşı dip äytte Fitzpatrick.

Xalıqara atom Agentlığınıñ başlığı Äl Baradey 18.noyäberdäge xisabında İrannı barlıq bayıtu eşçänleklären tuqtatırğa häm BMO tikşerüçelärenä tikşerü häm xärbi üzäklärgä kerü röxsäte birergä çaqırdı. färidä xämit
XS
SM
MD
LG