Yevropa Komissiäse Rusiä xökümäteneñ çit il NKOlar turındağı qanunnı xalıqara xoquqi normalarğa yaraqlaştıru turındağı väğdälärenä ışanıp betmäven belderde. Qanun proyektı Rusiädä eşlävçe NKOlarnıñ terkälüe, finansiälänüe häm eşläv mömkinlegen çiklävne küz aldında tota. Yevropa Berlege komisarı Gönter Verhoygen Yevropa Parlamentınıñ Strasburgtağı utırışında yasağan çığışında, Rusiä tışqı eşlär ministere Sergey Lavrov uzğan atnada oyışma räsmilärenä Mäskäv Yevropa Berlegeneñ borçıluın añlıy dip belderde dide. Anıñ süzlärenä, Putin administratsiäse Yevropa Şurası belän kiñäşläşkän häm proyektqa qayber üzgäreşlär kertkän. Şulay da Verhoygen Yevropa Berlegeneñ şige kimemäde dip äytte.
"Şulay da bez qanunproyektı NKOlarnıñ qanuni eşçänlegen çikliäçäk dip borçılabız. Şul säbäple Rusiä parlamentın 21-nçe dikäberdäge ikençe uqılışta Yevropa Şurasınıñ fikerlären tulısınça iğtibar itärgä çaqırabız. Bez bu mäsäläne , şul sanda yaña qanun qabul itelgän xäldä anıñ ütäleşen centekläp küzätüne dävam itäçäkbez."
Rusiä bu qanun terrorğa qarşı köräş öçen kiräk dip belderä. Verhoygen Yevropa Berlege Rusiäneñ terrorğa qarşı tırışlığın yaqlıy , läkin, kürelgän çaralar ülçämle bulırğa häm sivil cämğiätne xörmät kebek Rusiä alğan xalıqara yöklämälärne bozmasqa tieş. Verhoygen häm Yevropa Parlamentında çığış yasauçılar NKOlarnıñ sivil cämğiättä demokratiäneñ nigez saluında zur rol uynaularına basım yasadılar. Deputatlar yasağan çığışlarında Putin xakimiätkä kilgännän soñ, Rusiädä demokratiäneñ çiklänä baruın xökem ittelär.Bigeräk tä Rusiäneñ kürşese illärneñ deputatları fiker belderü ireklegeneñ çiklänüen, Xodorkovskiy kebek opponentlanıñ ezärlkelänülären häm Çeçen xalqın cäberlävneñ dävam itüen tänqitlädelär. Fin deputatı Ari Vatanen Rusiädäge täräqqiät turında bolay dide
"Rusiädä säğätlärneñ sovet çorına kire qaytuğa taba äyländerelgänen qayğırtıp küräbez. Bügenge köndä bäysez yustitsiä, irekle televideniä yuq häm politik oppozitsiä dä beterelde. Ä inde Çeçnä turında söyläp tä tormıym. Anda bulıp yatqannar keşe tormışınıñ qimmäte bulmauın kürsätä."
Yevropa Komissiäseneñ belderüendä Çeçnä mäsäläsenä dä zur ähämiät birelgän häm bu mäsälä dä Yevropa Berlegen borçıy dielgän. Verhoygen Çeçnä parlamentına soñğı saylaularnıñ tınıç ütüe uñışlıq bulsa da , xärämläşülär turındağı raportlanı Rusiä xakimiätläre tikşerergä tieş dide. Anıñ süzlärençä, Çeçnä stabil häm demokratik ilgä äylängänçegä qädäre Rusiä xakimiätläre cazalandırmau qäğidäsen tuqtatırğa tieşlär.
"İminlek mäsäläsendä alğa kiteş bulsa da, cazalandırmau ğadäte äle dä üz köçendä . Xakimiätlär ezsez yuğalular , cäberläv vaqiğälären, anda iminlek köçläre xezmätkärläre qatnaşqa xäldä dä, tieşençä tikşerergä häm monıñ öçen cavaplılarnı xökemgä tartırğa tieşlär."
Verhoygen Rusiä BMOnıñ moña qarağan oyışmaları belän xezmättäşlek itärgä häm Çeçnädä keşe xoquqları ombdusmaınıñ çın mäğnädä bitaraf buluın tämin itärgä tieş dip tä äytte. Verhoygen Rusiäne Töbän Novgorodtağı Rusiä-çeçen duslıq oyışması kebek NKOlarğa basımın tuqtatırğa çaqırdı häm NKOlarnı qısu Tönyaq Kafkazğa humanitar yardäm tapşıruğa qomaçaulıy dide. Yevropa Berlege bu regionadağı iñ zur iğanäçe bulıp tora. Yevropa Komissiäse telgä alıp kitelgän mäsälälärdä Rusiäne tänqitläsä dä, ul uzğanda nindi dä bulsa çaralar kürüdän totlıp tordı. Yevropa Parlamentı bälkim monı eşlär ide dä, anıñ Yevropa Berlegeneñ tışqı säyäsäten bilgelär öçen xakimiäte yuq.
Färit İdelle, Praga.
"Şulay da bez qanunproyektı NKOlarnıñ qanuni eşçänlegen çikliäçäk dip borçılabız. Şul säbäple Rusiä parlamentın 21-nçe dikäberdäge ikençe uqılışta Yevropa Şurasınıñ fikerlären tulısınça iğtibar itärgä çaqırabız. Bez bu mäsäläne , şul sanda yaña qanun qabul itelgän xäldä anıñ ütäleşen centekläp küzätüne dävam itäçäkbez."
Rusiä bu qanun terrorğa qarşı köräş öçen kiräk dip belderä. Verhoygen Yevropa Berlege Rusiäneñ terrorğa qarşı tırışlığın yaqlıy , läkin, kürelgän çaralar ülçämle bulırğa häm sivil cämğiätne xörmät kebek Rusiä alğan xalıqara yöklämälärne bozmasqa tieş. Verhoygen häm Yevropa Parlamentında çığış yasauçılar NKOlarnıñ sivil cämğiättä demokratiäneñ nigez saluında zur rol uynaularına basım yasadılar. Deputatlar yasağan çığışlarında Putin xakimiätkä kilgännän soñ, Rusiädä demokratiäneñ çiklänä baruın xökem ittelär.Bigeräk tä Rusiäneñ kürşese illärneñ deputatları fiker belderü ireklegeneñ çiklänüen, Xodorkovskiy kebek opponentlanıñ ezärlkelänülären häm Çeçen xalqın cäberlävneñ dävam itüen tänqitlädelär. Fin deputatı Ari Vatanen Rusiädäge täräqqiät turında bolay dide
"Rusiädä säğätlärneñ sovet çorına kire qaytuğa taba äyländerelgänen qayğırtıp küräbez. Bügenge köndä bäysez yustitsiä, irekle televideniä yuq häm politik oppozitsiä dä beterelde. Ä inde Çeçnä turında söyläp tä tormıym. Anda bulıp yatqannar keşe tormışınıñ qimmäte bulmauın kürsätä."
Yevropa Komissiäseneñ belderüendä Çeçnä mäsäläsenä dä zur ähämiät birelgän häm bu mäsälä dä Yevropa Berlegen borçıy dielgän. Verhoygen Çeçnä parlamentına soñğı saylaularnıñ tınıç ütüe uñışlıq bulsa da , xärämläşülär turındağı raportlanı Rusiä xakimiätläre tikşerergä tieş dide. Anıñ süzlärençä, Çeçnä stabil häm demokratik ilgä äylängänçegä qädäre Rusiä xakimiätläre cazalandırmau qäğidäsen tuqtatırğa tieşlär.
"İminlek mäsäläsendä alğa kiteş bulsa da, cazalandırmau ğadäte äle dä üz köçendä . Xakimiätlär ezsez yuğalular , cäberläv vaqiğälären, anda iminlek köçläre xezmätkärläre qatnaşqa xäldä dä, tieşençä tikşerergä häm monıñ öçen cavaplılarnı xökemgä tartırğa tieşlär."
Verhoygen Rusiä BMOnıñ moña qarağan oyışmaları belän xezmättäşlek itärgä häm Çeçnädä keşe xoquqları ombdusmaınıñ çın mäğnädä bitaraf buluın tämin itärgä tieş dip tä äytte. Verhoygen Rusiäne Töbän Novgorodtağı Rusiä-çeçen duslıq oyışması kebek NKOlarğa basımın tuqtatırğa çaqırdı häm NKOlarnı qısu Tönyaq Kafkazğa humanitar yardäm tapşıruğa qomaçaulıy dide. Yevropa Berlege bu regionadağı iñ zur iğanäçe bulıp tora. Yevropa Komissiäse telgä alıp kitelgän mäsälälärdä Rusiäne tänqitläsä dä, ul uzğanda nindi dä bulsa çaralar kürüdän totlıp tordı. Yevropa Parlamentı bälkim monı eşlär ide dä, anıñ Yevropa Berlegeneñ tışqı säyäsäten bilgelär öçen xakimiäte yuq.
Färit İdelle, Praga.