“Zamanalar awır, mixnätlär küp”, dip cırlana xalqıbız cırlarında. Häm bu cır yıllar ğasırlar ütep tä, aktual'legen yuğaltmıy bit. İnde xäzer arbadan töşep, maşinağa utırdıq, oçqıçlarda, boralmaqlarda dırıldap oçıp yöribez, xätta qayberlärneñ xosusi oçu maşinaları bar. Äle qayçan ğına şämäxä qälämne tökerek belän yüeşläp xat yazdıra idelär dä, şuşı xatnı yazğan uqımışlı malayğa yartı distä yomırqa birep, xatnı poçtal'onğa tapşırıp ber ike aydan cawap kötä idek. Ä xäzer kem irenmi şunıñ kesäsendä telefonı çereldäp tora. Urıs yäki çit il şlyagerları, yäisä Sarman köylären çığarıp awaz birüçe mobil' telefon teşsez pensioner äbidän başlap, ikele berlegä uqıçı mäktäp balasına qädär xezmät itä. Urta xällelär öç säğät eçendä Misırğa yäki Ğäräp ämirleklärenä barıp +30 graduslı dekaber qoyaşında qızınıp qaytalar. Ämma barıber zamanalar awır, mixnätlär küp.
Çınlap ta, bügenge köndä dä fäqirlär, tuyğançı it, may, qazılıq aşamawçılar xätsez küp. Avtobus, tramvay tuqtalışlarında poçti ber säğät öşep toruçılar da bar. Fatir citmi. Menä şul awır häm mixnätle zamanda da, üz yubileen iskä almağan, tuğan könen ütkärmägän keşelär bik azdır. Äle yarıy tämle aş peşerep, bacayın, qodağıyın çaqırıp mäcles qoru, karaokeğa iärep “Kübälägem – tügärägemne” cırlaw belän genä çiklänsä, aqça citmäsä dä “Timerxan” restoranı, hiç yuğı “Zakusıçnıy”ğa kerep bulsa da, tipteräse kilä. Käcäsennän bigräk mäzäge digändä, az ğına tipterep däräcäne saqlarğa kiräk. Ä inde berär citäkçe, yäisä ädäbiät, sänğät, säyäsät tiräsendä yörsä, aña inde kim digändä Tinçurin teatrı, sponsorlar tabılsa Qamal teatrı binasında tantanalı konsert oyıştırırğa kiräk. Aqça tülängäç bilgele artistlar da kilep, üzläreneñ iñ populyar cırların başqaralar. Kiçä alar zamglava sawlığına, bügen berär möxärrir xörmätenä şul uq “Tuğan kön” cırın başqarsa, irtägä inde mäşhür yäşelçä barısınıñ şanlı yubiley xörmätenä “İrtä buran, kiçtä buran”.
Döres, anıñ bik tä zatlı, bik tä mädäni mäclesläre dä bula, äytik uzğan atnada Lena Şağircannıñ yubiley kiçäse Qamal teatrında ütte. Çın häm ilhamlı şiğriät, ixlas şayarular, fikerlär yarışı, märtäbäle qunaqlarnıñ töple çığışları, ä Cälil teatrı binasında Venera Ğanieva kiçäsenä iñ yuğarı däräcädä ikänlegen kürsätüçe waqiğa Prezident kilep yubilyarnı säxnägä çığıp qotlaw buldı. Qayber yubiley kiçäläreneñ televiden'yağa yazdırğan tasması qabat – qabat kürsätelsä dä tuydırmıy. Çönki bu inde ayırım keşeneñ tügel, ä milli sänğät'neñ zur bäyräme. Döres, andıy räsmi mädäni kiçä ütkärelsä dä, banket, aş mäclese ütkäräse bula. Dimäk tağın sberknijka dip atalğan yuqa kitapnı yılıy - yılıy uqırğa turı kilä. Tağın yaqtaşlarnıñ käğäz tartmalar, çäçäk buketları, kelämnär kütärep kilü, tağın salat, şulpa, pilmän häm eçemleklär taşuçı ofitsiantları qızıl çırayları. Menä şuşı yubileylarğa kitkän, köç – quatne, aqçalarnı sotsial'tözeleşkä, gumanitar proyektlarğa, tel häm tärbiä eşlärenä yünältkändä Tatarstan häm tatar yäşägän töbäklär, ällä qayçan mökämäl illärne uzıp kitär ide. Çönki tege bay illärdä keşelär saran, alar bit xätta tuyğa kilgän keşelärne dä restoranda üz xisaplarına sıylıy.
Yuq şul, berkem dä “Zöläylä” triosı, yäki “Qazan yegetläre” törkeme häm başqa säxnä yoldızı tawışın tıñlap,tämle aşlar aşap, maqtaw süzlären tıñlawdan baş tarta almıy. Keşe bu şaşunıñ kiräksez, yış qına mäğnäsez häm mäşäqätle ikänen belä, ämma tantanalı yubileydan baş tartırğa anıñ köçe citmi. Soñğı atnadağı ike yubiley turında äytep bu süzne tämamlıysı kilä. Berse kompozitor Almaz Munasıypovnıñ 80 yäşlegenä bağışlanğan konsert. Simfoniälär, balladalar häm başqa instrumental' äsärlär berençe tapqır şundıy däräcädä başqarılğan anda. Professional' häm milli muzıka yañğıraw yuğarı zäwıqlı tamaşaçaçılarnıñ sanın arttırğan dip uylıym. Soñınnan ütkän aş mäclesendä Almaz äfändeneñ berençe häm ikençe xatınnarı, onıqları söyeneşep ber ğailä bulıp aq saqal kompozitornıñ tormışın yämländergännär. Qızıq itep, ğömeremdä ber ğäybät süz äytim äle. 80 yäşlek yubilyarnıñ Mäskäwdä häm Qazanda toruçı ike xatını iñ dustanä häm ber – bersen xörmät itüçe bulıp kürengännär. Alar olığayıp kitkän öçen tügel,ä yaratqan keşene yaqın itü häm tormışnıñ yämle buluın östenräk kürgännär. Ğömer bäyrämendä närsä büleşäse. Keşe ğömere bolay da qısqa bit. Yaratular yıllar buyı sınala häm söy xisen toyu, söyelüdän waz kiçü hiç döres bulmas ide.
Häm ikençe yubiley Xäsän Tufannıñ 105 yıl tulu xörmätenä Gor'ki muzeyda ütkän kiçä, şulay uq matur kilep çıqqan. Anda bigräk itä Tufan häm Taqtaş duslığı awazdaşlığa turında söylägännär. Äybät bulğan inde, ämma Ğor'ki muzey ul keçkenä, anıñ xezmätkärleläreneñ fidaqärlege belän genä şundıy cılı kiçä oyıştırılğan. Siskändergäne şul, ğömeren sörgendä ütkärgän, yazmışın şiğergä bağışlağan Xäsän Tufan häm Taqtaş kiçäsenä barırğa tieş dip uylağan 20 tanışımnan soraştım, jurnalistlar, şağirlär, mäğrifätçelär, artistlar, ğalimnär milli ruxlı keşelär alar. Härxäldä aşağan xikmätle, eçkän suları şul tatar mädäniäte häm jurnalistikası tabağınnan. Häm menä şuşı äybät keşelärneñ berse dä Tufan - Taqtaş kiçäsenä barmağan idelär. Xätta kiçä ütkän urınğa bik yaqın torsalar da. Küräseñ, banketlı yubileylar belän ruxi mäcleslär arasında ayırma bik zurdır. Barıber küñeldä töyer qaldı, yubileylarğa qarata şik arttı. Bu xikmätle xällärne dä şul säbäptän sezgä söylärgä buldım äle, räncemässez.
Rimzil Wäli
