Xoquq yaqlawçı “Amnesty International” oyışmasına Rusiä federatsiäsendä xatın-qızlarğa qarata köç qullanu problemasına bitaraf qalırğa yaramıy digän tema belän yıllıq xisabın iğlan itte. Şuşı yıllıq xisapqa bağışlanğan matbuğat oçraşuı 14 dekaberdä Mäskäwneñ bäysez matbuğat üzägendä uzdı. Jurnalistlar belän oçraşuğa “Amnesty International” oyışması xalıqara sekretariatınıñ Rusiä buyınça koordinatorı Friderike Ber, Xalıqara amnistiä oyışmasınıñ Rusiä üzäge direktorı Sergey Nikitin häm “Anna” dip atalğan xatın-qızlarğa qarata köç qullanuğa köräş üzäge direktor urınbasarı Andrey Sinelnikov qatnaştı. Törle jurnalistlarnıñ bu matbuğat oçraşuına bik küpläp kilüe, bu mäsälägä qarata iğtibar zur bulğanlığın añlatıla torğandır. Şul uq oçraşuda tanılğan cırçı Valeriäneñ 10 yıl däwamında ire tarafınnan tübänsetülärgä häm qanawlarğa duçar bulıp yäşäwe xaqında xalıqara Amnistiä oyışmasına birgän äñgämäse dä kürsätelde. Nigä 10 yıl buyı tüzep yäşärgä kiräk? Ni öçen xatın qızlar ğailädäge awır xälläre xaqında xoquq saqlawçı oyışmalarğa möräcäğät itmilär? Möräcäğät itsälär dä xoquq saqlawçı oyışmalar mondıy ğarizalarğa niçek qarıy? Frildirike Berneñ jurnalistlar qarşındağı çığışı şul sorawlarğa cawap birüdän tordı. 2003 yılda Rusiädä ire häm ğailä äğläläre tarafınnan 9000 gä yaqın xatın-qız üterelgän. Yäğni Rusiädä ber säğät sayın ber xatın-qız üterelä digän mäğlümatlar yazılğan eçke eşlär ministrlığı xisabın uqığannan soñ. Bez Rusiä ğailälärendä xatın qızlarğa qarata mönäsäbätne tikşerergä totındıq dide, Friderike Ber. Mäskäwdä xatın qızlar mänfäğäten yaqlawçı 3 kenä oyışma bar. Läkin alarnıñ bersendä dä awır xälgä qalğan xatın qızlarnı alıp kilep yärdäm kürsäter öçen qaldırır urın yuq. Andıy oyışma Mäskäw ölkäseneñ Mıtiçe şähärendä bar. Läkin anda şul töbäkkä yäşäwçelär genä kilä ala. Ägär dä Yevropa illärendä ğailädä xatın qızğa qarata köç qullanuğa duçar bulğannarğa 10 meñ keşegä ber oyışma turı kilsä. Rusiädä 9 million keşegä ber oyışma turı kilä dide Frederike Ber. Şulay itep dide ul, Rusiä Yevropa Şurasına kergän il. Şul uq waqıtta başqa xalıqara kileşülär belän eşli torğan däwlät bularaq, üzeneñ yurisdiksiäsendä bulğan xatın qızlarğa yärdäm itüne xokuki yaqtan quyarğa tieş dide, Ferdirika Ber. Berençe çiratta yäşäw xoquqların yaqlarğa tieş Şunsın öçen ul ğailädä köç qullanıp ire tarafınnan cäber kürgän xatın qızlarnı yaqlaw öçen maxsus qanunnar qabul itärgä tieş. Çönki küp kenä oçraqlarda xatın qızlar militsiäne çaqırsalar da ğailädä çıqqan nizağnı kileşterer öçen militsiä xezmätkärläre kilmi. Bez mäyet bulğaç qına kiläbez dip äytkännär ber xanımğa. Xattä Mäskäwneñ üzendä dä ire qanawınnan waqıtlıça ğına qaçıp qotılır öçen genä dä ber genä urın da yuq dide, Fredirike Ber.
“Amnesty International” oyışmasınıñ Mäskäw bülekçäse direktorı Sergey Nikitin üzeneñ çığışında “Amnesty International” xoquq yaqlawçı oyışmanıñ üzeneñ eşen 150 ildä alıp bara. Bezneñ aktivistlar million yarım keşe. Bügenge köndä “Amnesty International” oyışması berniçä kampaniä alıp bara. Şularnıñ iñ möhime ğailädä cäbersetelgän xatın qızlarğa yärdäm kürsätü . Rusiädä bu eş Amnesty International oyışmasınıñ uzğan yılğı xisabın iğlan itkännän soñ başlandı. Ğailädä cäbersetelgän, tübänsetelgän xatın qızlarnı yaqlaw buyınça ul kampaniä Rusiädä 6 yıl däwam itäçäk. Uzğan yılğı xisabında “Amnistiä interneşnl” oyışmasınıñ general sekretare Ayrin Xan ğailädä xatın qızlarğa qarata köç qullanu barlıq illärdä dä bar dip äytkän. Häm Sergey Nikitin, xatın qızlarğa qarata cäbersetü köç qullanu ğailädä genä buluğa qaramastan anıñ öçen xökümät sawa birergä tieş dide. Häm ul här oçraşuda xatın qızlarnı yaqlaw kiräkle turında möräcäğätlär yazıp anı Rusiä prezidentı Vladimir Putin isemenä ozata barabız dide Sergey Nikitin.
Matbuğat konferensiäsendä şulay uq Barnawıl şähärennän "Jenski alyans" dip atalğan oyışma räise Yelena Şitova da çığış yasadı. Ul töbäklärdä eşläwçe xatın qızlar mänfäğäten yaqlağan oyışmalar arasında Tatarstan häm Kareliä respublikası oyışmaların yaxşı eşläwçelär dip iskä alıp kitte.
Näzifä Kärimova, Mäskäw