Mamıq citeşterü eşlärendä balalarnı qullanğanı öçen Üzbäkstanğa bulğan xalıqara basım inde ber niçä aydan iğtibar üzägendä ide. Xäzer bu boykot xäräkäte tağın da canlandı.
2008 yılnıñ 17 ğinvarda yazılğan açıq xatta, üzbäk oppozisiä wäkilläre häm aktivistläre, däwlät üz ixtiyari säyäsäten qullanıp, kübräk aqça eşläw öçen balalarnı mamıq citeşterü eşlärendä eşlärgä mäcbür itä diyelgän.
Dönyanıñ iñ küp mamıq citeşterelgän 3. ile Üzbäkstanda balalarnı eşlätü sovet waqıtınnan qalğan ğamäl. Läkin keşe xoquqları aktivistları qul quyğan älege xatta, bu ğamälnen soñgı yıllarda ildä kiñeräk tarala başlawı turında kisätelä. Basularda eşlärgä mäcbur itelgän äle baliğ dä bulmağan balalarnıñ eşläw şartları könnäñ kön naçaraya dip belderelä.
Xatqa qul quyuçılar arasında Nadidä Atayeva da bar. Ul Parijdäğe Urta Azia keşe xoquqları oyışmasınıñ başlığı bulıp eşli.
“Belüegezçä, Üzbäkstanda balalar mamıq cıyu häm anı eşkärtü eşlärendä inde küptännän qullanıla. Xäzer inde bu problemne kütärep çığarğa waqıt citdi. Xäzergäçä il eçendä bu mäsäläne çişü tırışlıqları näticä birmäde. Şunıñ öçen bez bu mäsäläne qarap çığuları häm kiräkle ğamällärne kürüläre öçen xalıqara cämäğätçelekkä ğariza yazarğa buldıq.”
Üktäber ayında BBC kanalında, Britaniädä satılğan kiyemnärdä qullanılğan mamıqlarnıñ Üzbäkstannan satıp alınuın, ä anı cıyu eşendä balalarnın qullanıluın kürsätkän dekumental filmnän soñ bu mäsälägä bulğan iğtibar tağın da artqan ide.
BBC kanalınnıñ kiçke xäbär programında kürsätelgän älege filmdä, mäktäp balalarının basularda eşläwen kürsätä. İñ keçesenä 9 yäş bulğan balalar awır şartlarda eşlelär. Milisiä alarnı küzätep toruları bu balalarnıñ maşinalarğa töyälep öylärennäñ yäisä mäktäplärennän mamıq basuına alıp kiterülären kürsätä. Balanıñ berse, taşığan här kilo öçen 2 tiyen tülänüen äytä.
Bu mäsälä xalıqara cämäğätçelekkä mäğlüm bulğannan soñ, qaysıber xalıqara şirkätläre üzbäk mamığın satıp alunı tuqtattı. Şvetsiäneñ zur säwdä çeltäre, H & M, Finlandiäneñ Marimekko häm Estoniäneñ Krenholm kibetläre berençelärdän bulıp mamıq alunı tuqtatuların iğlan itte. Bu ağımğa bu atna, Britaniäneñ zur bazar çeltäre Tesco häm kiyem şirkäte Mark & Spencer quşıldı.
Üzbäkstanda balalarnı eştä qullanuğa qarşı başlağan boykot çaralarının äydamannarınnan Julliet Williams isä, Mark & Spencernıñ bu adımın xuplıy:
“Bez Mark & Spencernın üzbäk mamığın almıyaçağın iğlan itüenä bez şatlandıq. Alar üz idaräsendä eşlägän qorılmalarda Mark & Spencer äyberlärendä üzbäk mamığı qullanılmayaçağına ışandırdı. Bu zur qazanış, bu bezne bik söyenderde.’
Üzbäkstan iqtisadında iñ küp kerem mamıqtan kilä. Yılına 1 milliard dollarlıq mamıq satıla. Läkin boykot ilneñ bu zur külämendäge keremen tuqtatıp andağı bolay da yarlı bulğan ğadi xalıq tormışına ziyan kitermäsme digän soraw qala. Läkin keşe xoquqları aktivistları, Bu keremnän faydalanalmağan ğadi üzbäk xalqına ziyanı bulmas. Çönki bu kerem kübräk türälär häm alarnın tuğannarına ğına qala ide dip añlata.
Üzbäk xaqimiäte xäzergäçä älege boykotqa reaksiä kürsätmäde. Läkin uzğan yıllar moña oxşaş ğayepläwlärdä xaqimiät, balalarnı eşlärgä mäcbür itülären inqar itkän ide.