Aktivistlär bu adım suğışçılarnı qanäğatländerü bulaçaq dip farazlıy. Soñgı arada älege qawim cirlärendä, turistlär yöri torğan üzänlektä bulğan bäreleştä bik küp xärbi, suğışçılar häm ğadi xalıq hälaq bulğan ide.
Pakstanlı aktivistlar, tönyaq könçığış çigendäge cirle xaqimiätlärneñ, tönyaq wilayätlärenädä şariğat sistemın kertü planına, citdi qarşı çığa.
Aktivistlär şul uq waqıtta, tönyaq wilayätläreneñ bu ğamäle, Pakstan cirendä talibanga oxşaş ber wilayat tözüdä, berençe adım bulaçaq dip kisätä. Alar fikerençä, mondıy qanun kertü, bolay da tınıç bulmağan töbäktä radikal taypılunı häm suğışçılar köçen artturuğa kiteräçäk. Bu üzgäreşlär qayçan ğamälgä aşar bu anıq belenmäsä dä, cirle xaqimiätneñ anı 18 fivraldağı ğomum saylawga qadär ğamälgä kertüe ixtimal dip kötelä.
Ägär taqdim qabul itelsä, bu şäriğat mäxkämäseneñ köçen arttıraçaq. Läkin älege mäxkämälärdäge xoquqi eşlär, anda eşläwçelärneñ dini qanunlarnı üz-añlawı buyınça başqarılaçaq.
Qaraçidäge Pakstan keşe xoquqları oyışmasının general sekretarı Xäydär İqbal söyle:
“Tönyaq wilayätlärendäge suğışçı köçlärne yäğni ekstremistlarnı tınıçladıru omtılışı bu ğamäl. Dini fanatlarnı kanäğatländerü omtılışı bulğan bu adım, terorçılarnıñ täseren häm alarnıñ eşçänlegen arttıruğa gına kiteräçäk.”
Xäydär şul uq waqıtta, tönyaq wilayätlärdäge waqıtlıça xökümätneñ xäzer töp wazifası bergenä – 18 fivralda bulaçaq saylawlarnı ğadel genä ütkärü di. Mondıy tirän üzgäreşlär kitergän qanunnı isä yaña xökümätneñ qarap çığuı yaxşıraq bulır ide digän fikerdä ul.
Wilayät xaqimiäte älege taqdimneñ Swat wilayätendäge xalıqnıñ artqan taläbenä cäwap bulaçağın äytä. Cirle xalıq, şäriğat mäxkämäse xoquqi eşlärne ciñeläytüdä ber çara bulaçağına oşana. Wiläyät xaqimiäte, bu adımnıñ şulay uq qaysıber suğışçılar taläben ütäw belän qulğa alınğan keşelärneñ irekkä çığarıluına yärdäm itär dip uylıy.
Taqdim iteläçäk qanun ölgeseneñ töp maddäsendä, “urtaq cäwaplılıq” töşençäse dä urın ala. Yağni ber keşeneñ qılğan eşennän bar qawim keşeläre cäwaplı bulaçaq.
Älege maddä şäriğat belän bäyle tügel, ä kolonial waqıttan qalğan ber töşençä. Britaniä xaqimiäte, paştun qawimsendä yış bulğan başkütärü çaralarına qarşı mondıy qanun uylap tapqan bulğan. Çik buyındağı qawim cirlärendä cinäyätçelek belän köräştä İslamabadnıñ turıdan turı küzätüe astında äle dä bu maddä üz köçendä qaldırıla. Belgeçlär isä bu qanunnı, Äfğanstan-Pakıstan cirlärendä alğa kiteştä zur ber kirtä bularaq kürä.
“Bu töşençä bälki cirle xaqimiätneñ eşen ciñeläytäder, läkin ozın möddätle qarağanda bu böten qağidäne boza. Ägärdä anda ayrım ber xoquqi sistem bula ikän, bu ildä Taliban öçen ayrı ber däwlät buldırunıñ berençe adımı ğına bulaçaq.” di Päşwar wilayät başlığı Kamaran Arif.
1990 yıllar urtasında Pakstan mäxkämäse, çik buyında cinäyätkä qarşı kertelgän tärtip konstitusiäne boza dip iğan itkän ide.
Dinçelärdän kilgän basımğa kürä, xaqimiät dini mäxkämälär buldıru taläbe belän kileşkän ide. Läkin wilayätneñ yuğarı yäisä federal mäxkämäse qaramağında bulu şartı belän. Xäzer Yuğarı mäxkämä küzätüe şartı, yaña taqdim itelgän qarar belän yuqqa çığaçaq.