Rusiäne urap uzaçaq älege proyekt dönya bazarına energiä tä’min itüçe yaña alternatif yul bulaçaq. Planlanğan proyekt turında Törkmänstan belän Azärbaycan arasında söyläşülär inde distä yıl däwam itä. Häm bu söyläşülärne tağında canlandıru maqsatında, Törkmänstan prezidentınıñ bu yıl urtalarında Bakuğa barıp qaytuı kötelä.
Kaspi diñgeze buyındağı illär arasındağı mönäsäbätlärneñ yomşaruı, Yewropada energiä ölkäsendä Rusiädän qala üzgä yullar tabuda yaña ber ömet bularaq kürelä başladı, gärçä monı farazlaw öçen äle irtä bulsa da.
Säyäsi añlaşılmawçanlıqtan tugan kiyerenkelek kaspi belän çiktäş ike il Azärbaycan belän Törkmänstannı ber distä yılğa yaqın berberennän ayırğan ide. Xäzer inde ike aradağı bu boz äkerenläp eri başladı. Energiä çığanaqlarına könnän kön ixtiyacı artqan Yewropa belän AQŞ öndäwendä ike il wäkilläre ğinvar urtasında uñışlı barğan söyläşülärdäñ soñ kiläse ay Bakıda tağın oçraşırğa äzerlänä. Kaspidä wazğiätneñ üzgärüendä säbäb nidä? Säbäblärdän berse hiçşiksez Qorbanguli Birdemöxämmädovnıñ üzeder.
Saparmurat waqıtında 15 yıl buyına çit dönya belän çiklängän ilne, Birdemöxämmädov dönyağa açarğa tırışa. Kiñ qolaçlı mönäsäbätne maqsat quyğan prezident tışqı säyäsättä barı tik Rusiä belän çiklänmiçä, Könbatış häm Qıtay kebek başqa illär belän dä mönäsäbät qora.
Aşqabat belän Bakı aradsındağa bäyläneşne tağın da arttırğa närsä, Bärdimöxammädovnıñ cäygä taba Bakığa baraçağın iğlan itelüe ide. Bu 10 yıldañ son ike il arasında yuğarı däräcädä berençe bäyläneş bulıp tora.
Törkmänstannıñ Törkiädäge elekke ilçese, Nurmöxammäd Hanamov çittäge oppozisiä partise Törkmänstan cömhüriät partiäse başlığı. Hamanov söyli:
Birdemöxämmädov xaqimiätkä kilgännän birle, kürşe illär belän mönäsäbätlären yaxşırtırğa tırışa. Misal öçen Azärbaycan belän Törkmänstan arasındağı iñ zur problemnärdän berse bulğan, Kaspidä büleşä alınmağan cirlär mäsäläse ike il wäkilläre arasında tikşerelde.
Bu uñay üzgäreş. Diolog aşa böten mäsälälär xäl itelä ala. Şulay uq ike il arasında TransKaspi proyektenä bäyle qarşılıqlar da xäl iteler dip ömetlänäm.
Törkmänstan belän Azärbaycan arasında berençe kiyerenkelek här ike tarafnıñ üzeneke dip däğwä itkän kaspidäge neft häm gaz qırların büleşälmäw säbäble çıqqan ide. Törkmännär tarafınnañ särdar ä azärilär tarafınnan käpäz dip atalğan cirdä 80 million miçkä neft häm 32 milliard kubikmetrlıq gaz bar dip isäplänä. Azärbaycan älege cirne, Törkmänstannıñ şikäyät itü belän qurqıtuına qaramastan eşlätä başlağan ide. Läkin bu nizaqlar xäl itelä başladı.
Törkmänstannıñ kaspi diñgezeneñ tönyağında Qazaqstan häm Rusiä belän bergä eşlägän gaz ütkärgeçe bar. Läkin Azärbaycan Qazaqstanğa qarağanda Törkmänstanğa tağın da yaqınraq.
Kaspidäge energiä çığanaqları belän Yewropa küptännäñ qızıqsına. Azerbaycan wäkilläre kiler aldınnañ ber kön elek yewropa wäkilläre belän törkmän prezidentı arasında bulğan söyläşülärdä, Yewropağa energiä tämin itelüe mäsäläsenä iğtibar birelgän. Yewropa ber niçä ay elek Trans-kaspi proyekten yañadan kütärep çıqqan ide. Bu proyektne AQŞ ta açıqtan açıq yaqlıy. Aşğabat aoñgı arada Amerikan säyätçelärendä qunaq itä başladı. Äle kiçä genä Kaspidäge energiä çığanaqları säyäsäte buyınça AQŞ däwlät departementı yuğarı kiñäşçese Steven Mann Aşğabatta buldı.
Şulay da Azärbaycan belän Törkmänstan arasındağı urtaq proyetlär häm mönäsäbätlär nindi şäkel alır monısı sentabr ayında bulaçaq Kaspi diñgez buyı illäre sammitında belgele bulır. Çönki uzğan sammittä Rusiä, İran, Qazaqstan, Azärbaycan häm Törkmänstan citäkçeläre üz aralarında ber-berse belän kiñäşmiçä bergenä ildä üzegenä ayırım proyektkä qatnaşmi digän fikergä kilgän ide.