İldä nilär bulıp yata? - 9.IV.2008

►Qazan aş-suı belän dönyağa tanılırmı?

“Urtaq dönya” dip atalğan bäygene aş-su ostalarınıñ bötendönya assosiasiase Qazan citäkçelege belän bergä ütkärä. Alarnıñ maqsatı Qazannı tanıtu.

Qazan yärminkäsenä quyılğan öställärdäge täm-tom häm rizıqlar muldan bulğan kebek Tatarstan başqalasında 3 kön däwam itäçäk çaralar da berniçä. Qazan dönyanıñ kürenekle aş-su ostaların cıyıp bäyge dä ütkärä, şul uq waqıtta Rusiä töbäkläre häm BDB illäre wäkilläre qatnaşında “Täm-tom mirası-2008” dip atalğan milli rizıq festiväle dä bara. Rusiädäge qunaqxanälärneñ iñ yaxşı prezident bülmäse dä bilgele bulaçaq. Aş-su ostaları üz täcribälären başqalarğa da öyrätkändä kürgäzmä qararğa kilgän balalar sandwiç yasap kürsätä.


İlsur Metşin Qazanda ütä torğan aş-su ostaları çarasın açqan waqıtta şähär başlığı İlsur Metşin da bu cıyın da başqala yözen üzgärtügä üz öleşen kertäçäk dip belderde.


--------------------------------------------------------------------------------------------

►Däwlät Şurası saylawları közgä küçereläme?

Şuşı könnärdä matbuğatta yänä Rusiä säyäsäte üzgärüe uñayınnan Tatarstan citäkçelegeneñ almaşınuı mömkinlege turında farazlar bulıp ütte.

Matbuğattağı Däwlät Şurası saylawlarınıñ küçerelüe turındağı imeş-mimeşlärgä oppozisia wäkilläre törle qaraşta tora. Bügenge köndä Däwlät Şurasında cılı ğına deputat urınında utıruçılar isä bu mäsälägä üz fikerlären belderüdän toyıldılar. Ni äytsäñ dä eş urını qaderle närsä bit, bigräk tä deputat täxete. Anıñ qarawı Däwlät Şurasınıñ matbuğat üzäge citäkçese Rezedä Makuyeva saylawlarnıñ waqıtı küçergä mömkin digän xäbärne döres tügel dip belderde.


--------------------------------------------------------------------------------------------

►Universitetlarnı üzärtep qoru kötä

Bügen Yewropa Şurası cirle häm töbäk xakimiatläre kongressı ütkärgän çaralar qısalarında universitet häm töbäklärgä bağışlanğan konferensia eşli başladı. Yewropa häm Rusiä yuğarı uqu yortlarınıñ täcribäse xaqında söyläşü, Tatarstandağı yuğarı belem birü ölkäsendäge üzgärtep qorular, kommersiale yuğarı mäktäplärneñ sanın qısqartu barğan waqıtqa turı kilde.

Tatarstanda, ğädäti klassik universitetlardan tış, Mäskäwdä açılğan tüläwle yuğarı uqu yortlarınıñ distälärçä töbäk bülekläre dä eşli. Tatarstan xakimiatläre, alar citdi däwlät universitetlarında uqıy alırlıq studentlarnı üzlärenä tartıp tora, alarda uqıtu yuğarı däräcädä alıp barılmıy, dip sanadı häm alarğa qarşı köräş başladı. Küptän tügel ütkän İminlek Şurası utırışında bu xaqta zur söyläşü buldı, belem birüne yuğarı däräcägä kütärü añlatması belän, küp sanlı kommersiale uqu yortların yabtıru eşe başlandı.

Qazandağı häm äytik, Geneva, Berlindağı yuğarı uqu yortlarına da turı kilä torğan berdäm däwlät standartın kertüne tänqıytläwçelär dä baytaq. Bu sistema kersä, töbäk üzençälekläre betärgä mömkin, dip äytä alar. Yäğni tatar telen, taríxın öyränügä qurqınıç yanarğa mömkin. Rusiä fän häm mäğärif ministrı Andrey Fursenko isä, törle ürnäklärne qarap, töbäk öçen qulay modelne saylarğa kiräk, dip äytkän ide.

Konferensianeñ başqa öleşlärendä törle illärdä eşläwçe yuğarı mäktäp uqıtuçıları Polşa, Germania, Fransia universitetları täcribäse, xalıqara proyektları, yuğarı uqu yortlarınıñ xezmättäşlege turındağı çığışlar belän tanıştı.

--------------------------------------------------------------------------------------------

►Yullar sıyfatı yaxşıraçaq

Başqortstanda Kanadanıñ “Matreks” kompaniase başı Micheal Brayant bulıp kitte. “Matreks” tözeleş, yullar, küperlär häm hawa alanındağı oçu mäydannarı tözü häm tözekländerü buyınça maxsuslaşqan. Älege kompania başı 2006 yılda Ufada bulıp kitkännän soñ yullarnı yamaw öçen “salqın asfalt” ısulı qullanıla başlağan ide. Bu yulı Ufada bitum emulsiäse citeşterü zawodı tözü mäsäläse tikşerelde. Emulsiä rayon häm awıl yulların tözegändä qullanıla. Moña qädär ul Başqortstanğa Kanadadan qaytarıla ide. Älege emulsiä üzebezdä citeşterelgäç, anıñ bäyäse ike tapqır arzan bulaçaq, bu Başqortstanda sıyfatlı yullar tözergä bulışlıq itäçäk dip kötelä. Qanada yağı bu zavod tözeleşen investisialäw öçen 10-15 million dollar aqça kertäçäk.