Accessibility links

Кайнар хәбәр

Dönya cılına: küñelsez farazlar


Dönyada yıldan yıl tabiğat qazaları arta baraçaq digän faraz bar, xörmätle tıñlawçılar. Hawa cılına, bozlar eri, cirlär qorıy. Yarlı illär iñ naçar xäldä qalaçaq. Bu küñelsez mäğlümatlärne bügen Berläşkän Millätlärneñ klimat üzgärüne tikşergän xökümät ara komissiä iğlan itte.

Komissiä citäkçese Rajendra Paçauri çığış yasağanda xällär torışın yäşermäde:

"Klimatnıñ cılınuı – yarlılarnıñ yarlılarına, xattä bay illärdäge yarlı keşelärgä iñ zur yoğıntı yasayaçaq."

Paçuri häm 130 ildän ğalimnär Brüsseldä ber atna buyına 1400 bitlek xisapnı cämäğätçelekkä täqdim itergä äzerlände. Amerika Quşma Ştatları, Qıtay häm Söğüd Ğäräpstanı, xisapnıñ üz illärenä qağılğan öleşlärendä global cılınu turında qırıs belderülär yasamasqa çaqırdı, bu bäxäslär xisapnı äzerläp beterüne kiçekterde. Farazlarğa qarağanda, kiläçäktä milliardlağan keşe susızlıqtan häm tiz tarala torğan çirlärdän cafa çigäçäk. Yözlägän million keşe daimi açlıqta yäşiäçäk. Xisap – xökümätlär, säyäsätçelär öçen äzerlände. Dönya Tabiğat Waqıfınıñ matbuğat wäkile Martin Hiller farazlarına qarağanda, xisapnıñ faydası bulaçaq:

"Xisap bik möhim, çönki ul bezgä global cılınu kitergän qurqınıçlarnı açıp saldı. Tağın ber, 2 meñ bitlek xisap äzerlänä. Ämma busı isä – qararlar qabul itüçelär öçen faydalı bulaçaq, çönki bu xisap – nigez taşı kebek."

Bozlar erü näticäsendä diñgezlärdä su artaçaq. Şulay uq dönyadağı haywannar häm üsemleklärneñ 5tän ber öleşe yuqqa çığaçaq, dip farazlana.

Xisapnı äzerläwçe komissiä wäkile Martin Perry bügen Brüsseldä matbuğat oçraşuında, dönyada klimat bik tiz üzgärgän ayırım töbäklär bar, dip belderde:

"Qurqınıç töbäklär ul – Arktika, anda hawa tiz cılına. Afrika çülläre, anda qorılıq arta. Häm infrastrukturası bulmağan Aziädäge keçkenä utrawlar."

Yapma täsire birä torğan gazlar – hawa torışın da üzgärtäçäk. Yañğırlar , dawıllar tärtibe üzgäräçäk. Qorılıq yäki su basular artaçaq. Afrikada qorılıqnıñ artuı – çirlärneñ taraluına kiteräçäk.

Bu farazlarnıñ ni däräcädä çınğa aşuı – kiläse distä yıllarda klimatnıñ nindi tizlek belän üzgärüenä bäyle, di belgeçlär.

Alsu Qormaş
XS
SM
MD
LG