AQŞ saqlanu ministerlege Pentagon Ğıraqqa qarşı suğış zamança tarixtağı iŋ yaxşı yaqtırtılğan konflikt bula ala dip belderde. 500-dәn küberәk jurnalistqa fronttağı xәrbilәr belәn bergә bulırğa rөxsәt itelde. Lәkin, alar üz vazıyfaların telgәneçә hәm irekle rәveştә üti alaçaqlar mikәn? Bәlkim, Lәkin, küp nәrsә Pentagonnıŋ kontrolennәn çittә xәrәkәt itkәn hәm eşlәgәn jurnalistlarğa mөnәsәbәtennәn bәyle bulaçaq. Pentagonnıŋ jurnalistlarnı dөşmannıŋ propogandasına qarşı qullanırğa telәven yәşermәve xәrbilәr arasınnan xәbәr tapşırunıŋ irekle hәm bәysez bulaçağına şik tudıra. Amerikan gazetası Boston Globnıŋ yazuınça, ber amerikan jurnalistı " Bez anti-AlCazirre bulırğa tieşbez" dip әytkәn. Küpkenә informatsiә organnarı, amerikan yәisә britan xәrbilәre belәn bergә xәrәkәt itәçәk xәbәrçelәrgә genә tayanmayaçaqların, regionğa korresponsentların cibәrülәren belderdelәr. Lәkin, AQŞ kөçlәreneŋ alarğa mөnәsәbәte nindi bulaçaq, alarğa çıdamlıq kürsәtәçәkme? Küpkenә jurnalistlar suğış başlağaç çikne ütep Ğıraqqa kerüne planlıylar. qayber jurnalistlar isә Bagdatta qaldılar. Lәkin, alar da irekle rәveştә xәrәkәt itәçәklәr dip kөtep bumıy. Alarnıŋ eşçәnlegenә Ğıraq xakimiәtlәre çiklәvlәr quya. 1991-nçe yılğı suğış vaqıtında, AQŞ jurnalistlarğa üz başlarına suğış qırlarına barırğa rөxsәt itmәde, alarnıŋ raportların senzuraladı. Şuşı kontrol zonalarınnan çittә eşlәrgә tırışqan xәbәrçelәr ezәrlkelәnde. 2002-nçe yılnıŋ fevral ayında Afğanistnda Washington Postnıŋ xәbәrçese kontrol noqtasında tuqtatıldı hәm ana tınıç xalıqnıŋ hәlak buluı turında tikşerülәr ütkәrüemә yul qyılmadı. Amerikan xәrbilәreneŋ üz kontrolennәn çittә xәrәkәt itüçe jurnalistlarğa mөnәsәbәteneŋ nindi bulaçağı әlegә bilgesez. Bagdattan torıp xәbәr itüçe jurnalistlarğa kilgәndә, ber yaqtan , alarnıŋ tormışına amerikan bombaları qurqınıç tudırsa, ikençe yaqtan Ğıraqnıŋ alarnı keşe qalqanı dip qullanuı mөmkin. Lәkin, alarnı şulay uq kommunikatsiәneŋ өzelüe sәbәple xәbәr birüdәn mәxrum qalu qurqınıçı da borçıy. Ber amerikan jurnalistnıŋ süzlәre belәn әytkәndә, Ğıraq Saddamnıŋ bәrep tөşerelüeneŋ turıdan-turı әfirdә kürsәtelüen, AQŞ isә ( tırnaq eçendә) " dөşman propogandasın" telәmi. Jurnalistlar suğış zonasında eşlәvneŋ qıyınlıqlar hәm qurqınıŋ belәn bәyle buluın belәlәr. Lәkin, bigerәk tә suğış vaqıtında cәmağәtçelekkә bәysez infromatsiә birü zur әhәmiәtkә iә.
Fәrit Idelle, Praga
Fәrit Idelle, Praga