Accessibility links

Кайнар хәбәр

Ğıraqqa zamança texnologiә satıldımı-yuqmı digәn mәsәlә AQŞ belәn Russiә arasında bәxәs tudırdı.


Aq Yort Russiәne Ğıraqqa zamança qorallar satuda ğәyeplәde hәm prezident Buş Putin belәn telefon aşa sөylәşkәndә monı tuqtatırğa caqırğan. Putin bu ğәyplәvlәrne kire qaqqan , lәkin mәsәlәne tikşerәçәgen dә әytkәn. Ğıraq suğışı AQŞ belәn Russiә arasındağı mөnәsәbәtlәrgә külәgә tөşerde.

Russiә BMOsı Iminlek Şurasında AQŞ belәn Britaniәneŋ pozitsiәsen yaqlamağaç hәm kөç qullanırğa rөxsәt itkәn rezolutsiә tauışqa quyılğan xәldә, aŋa veto salu belәn kisәtkәç, Washington belәn Mәskәv arasındağı mөnәsәbәtlәr salqınaya tөşte. Aq Yortnıŋ süzçese Ari Flayşer Russiәne Ğıraqqa zamança xәrbi cihazlar hәm qorallar tapşıruda ğәyeplәde hәm bu xaqta prezidentlar Buş belәn Putin arasındağı telefon әngәmәsendә dә süz bardı dip belderde. Anıŋ süzlәrençә,

Audio

"Russiә şirkәteneŋ ( global pozitsiә sisteması) GPSnı tomalağan cihazlar tapşıru belәn Ğıraq xәrbi kөçlәre belәn xezmәttәşlegen dәvam itterüen kürsәtkәn raportlar bar. Bu prezidentlar Buş belәn Purin arasında telefon aşa bulğan sөylәşüdә dә tikşerelde. Qaraŋğıda kürü cihazları hәn anti-tanka raketaları da borçılu tudıra."

Flayşer AQŞ inde küptәnnәn birle Russiә xөkümәtennәn bu tөr qorallar Ğıraqqa satılmasın dip sorıy dip belderde. Russiә rәsmi şәxeslәre 1991-nçe yıldan birle, yәğni Ğıraqqa snaksiәlәr quyılğannan birle, Rusisә şirkәtlәre Ğıraqqa tıyılğan qorallar tapşırmıylar dip belderep kilә. AQŞ dairәlәre bu eştә Russiәneŋ Tula KVD hәm Aviakonversiә şirkәtlәre qatnaşqan dip belderәlәr. Aviakonversiә şirkәteneŋ direktorı hәm өleşçә xucası Oleg Antonov satalitlar aşa raketalarğa yünәleş birgәn signallarğa qomaçaulauçı cihazlar Ğıraqqa satılmadı dip belderde. Lәkin, şirkәtneŋ alarnı Yaqın Kөnçığıştağı başqa ber ilgә satqan bulu-bulmauı xaqında ber nәrsә dә әytmәde. Ikençe yaqtan şirkәtneŋ internet sәxifәsenә kerep, andıy qorallarnı hәr kem satıp ala belә ikәn. AQŞ rәsmi şәxeslәre Russiәneŋ xosusi şirkәte belgeçlәre soŋğı atnalarda Ğıraqlılarğa GPSnı tomalau cihazların qullanunı әyrәttelәr dip belderәlәr. Russiә bu ğәyeplәvlәrne qәtği rәveştә kire qaqtı. Russiә tışqı eşlәr ministere Igor Ivanov kiçә ük bolay dip belderde.

Audio

Prezident süzçese Gramov bügen, prezident Putin Buşnıŋ ğәyeplәvlәre dөres tügel dip kire qaqtı hәm Washington ğәyeplәvlәren ispatlarlıq dәlil kiterә almadı dip belderde dip әytte. Mәskәv genә tügel , ә Ğıraq ta bu әyeplәvlәrne kire qağa. Ğırsaqnıŋ infromatsiә ministere Mohammed Said Al-Sahhaf bügen press-konferensiәdә yasağan çığışında bolay dide

Audio

"Dөşmannıŋ Russiә Ğıraqqa andıy-mondıy texnologiә birgәn digәn belderüe, tulısınça nigezsez. Ğıraqta Russiәneŋ belgeçlәre yuq. Bez ber nәrsә soramadıq ta, almadıq ta."

Washington Rusisәne Ğıraqqa xәrbi texnologiә, şul sanda GPSnı tomalauçı cihazlar satuda ğәyeplәsә dә, AQŞ saqlanu ministerlege , şuşı tomaludan zian kilüe bilgelәnmәde dip belderde. Ni өçen soŋ Aq Yort bu mәsәlәne xәzer açıqtan açıq kütәrep çığarunı kirәk taptı? Ğıraq suğışına mөnәsәbәt AQŞ belәn Russiә arasındağı axәnle mөnәsәbәtlәrgә zian kitersә dә, kilçәktәge mөnәsәbәtlәrneŋ nindi tөs alaçağın әlegә әytep bulmıy. AQŞ hәm Kanada Institutı direktorınıŋ urınbasarı Viktor Kremenyuknıŋ süzlәrençә,

Audio

Kremenyuknıŋ fikerençә, xәrbi texnologiә turındağı bәxәskә tә krizislı çordağı diplomatiәneŋ ber өleşe dip qararğa kirәk, ul konfrontatsiәgә taba barunı aŋlatmıy. Suğışnıŋ barışında xәrbi kөçlәr genә tügel, ә informatsiә hәm psixologiә dә bik zur rol uynıy. Bu Ğıraqta barğan suğışta bik açıq küzgә çağıla. Taraflar dөnya cәmağәtçelegen üz safına tartu өçen üzenә turı kilgәn mәğlümәtlәrneŋ genә taraluı өçen tırışa. Ğıraq Kөnbatış informatiә organnarı hәm bigerәktә televideniә stansiәlәrenә, bombalau nәticәsendә cimerelgәn өylәrne hәm yaralanğan tınıç xalıqnı, berençe oçraqta xatın-qız , bala çağalarnı kürsәtә. Lәkin, üz xalqında ruxi tөşenkelek xasıyl bulmasın dip, üz televideniәsendә, şundıy uq küreneşlәrne tapşırmıy. Şulay uq suğış qırlarındağı vazğiәt turında da çınabrılqnı belü qıyın. Annnan da berberenә qapma-qarşı mәğlümәtlәr kilep tora. Alarnıŋ dөreslegen kontrol itü qıyın.

Fәrit Idelle, Praga.
XS
SM
MD
LG