Yaqın Könçığışta İzrail belän fälästinlelär arasında nizaq cir tiräsendä barğan kebek, Kanada premyerı imzalağan kileşü dä näq menä cir mäs''älälären xäl itä. Üzeneñ könbatış Arktika bilämälärendä Kanada xökümäte anda ğasırlar buyı ğömer kiçergän Dogrib indian qabiläsenä alarnıñ asaba cirlären qaytarıp birä. Alar anda üz ğöref-ğädätlären, mädäniaten saqlap qalu öçen üzidarä urnaştıra ala, häm federal'' üzäk alarğa salım taşlamaları kertä. Kileşüdä qaralğan sannar qızıqlı - Dogrib qabiläsendä barlığı 4 meñ keşe, ä alar qaramağına qaytarılğan cir, küläme yağınnan, Belgiägä tiñ. Kanadanıñ tönyağında keşe yäşämi diärlek, bu yaqtan qarağanda anı Yaqın Könçığış belän bik çağıştırıp ta bulmıy. Läkin niçek kenä bulmasın, kileşüdä Dogrib qabiläseneñ üz cirlärendä awnı häm balıq totunı kontrol'' itüwe, industrial'' täräqqiatne üze xäl itüwe qaralğan. Moñardan tış qabilä cirendä bügenge köndä ike almaz bazı urnaşqan häm federal'' xökümät alardan tabış kürüne dä indiannarğa tapşıra. 1999-nçı yılda Kanada üzendä inde şundıy ber üzidarä cire buldırğan ide, könçığış Arktikadağı indiannar öçen Nunavit rayonı oyıştırıldı. Anda da cirle xalıq üz asaba cirendä tormışın üze kiräk tapqança qora. Düşämbedä Dogrib qabiläse belän ireşelgän kileşügä qul quyğanda Kanada premyer-ministrı Jean Chretien, "şuşı waqiğä Kanadanıñ iñ yaxşı sifatların kürsätä, bez asaba xalıqlarnıñ xoquqların tanu ölkäsendä dönyada alda barabız" dip belderde. "Bez şul xoquqlarnı üz konstitutsiäbezdä dä tanığan berdänber il" dip östäde Kanada premyer-ministrı. Dogrib qabiläseneñ üzidarägä häm cirlärenä xuca bulu xoquqın tanığan kileşüdä cirle şura häm töbäk citäkçelären saylaw da qaralğan. Şurağa teläsä kem saylana alsa da, anıñ kimendä yartısı indiannardan torırğa tieş. Federal'' üzäktä isä şuşı üzidarä cirendä cinayät qanunnarın ğämälgä quyu, sälämätlek saqlaw häm mäğärif eşen qaraw kebek wäkalätlär qala. Şul iğtibarnı cälep itä - Dogrib indiannarı belän şuşı kileşügä ireşü 12 yıl waqıt aldı, häm federal'' xökümät wäkilläre äytüwençä, bu üzenä kürä unikal'' ber kileşü bulıp tora, ul 3 törle xakimiatne - federal'', töbäk häm asaba indian idarälären bergä eşlätü omtılışın çağıldıra. Asaba xalıqlarnıñ xoquqların garantiäläw mäs''äläsendä Kanada täcribäsen xäzer Avstraliä, Mexico, tağın berniçä Könyaq Amerika ile öyränergä tırışa di, federal'' xökümättä indian eşlären häm tönyaq cirlären täräqqi itüne bağuçı ministr Robert Nault. Premyer Chretien üz çığışında, üz ileneñ bu ölkädäge qazanışları belän ğorurlanuwın äytep, "bez Kanadada törlelekne yaratabız, indiannar bu cirneñ berençe keşeläre bulğan. Menä min elegräk indian eşläre ministrı bulğanda, yotu säyäsäte bara ide, qayberäwlär üzläreneñ indian bulıp yazıluwın telämäde, ä xäzer isä qarağız, tönyaqta täräqqiat niçek alğa kitte" dip belderde.
Kärim Kamal, Praga
Kärim Kamal, Praga