Accessibility links

Кайнар хәбәр

Washington Tähran belän "çiklängän söyläşülärgä" äzer, Tähran – başta "praktik adımnar" kürergä teli


Sişämbedä Quşma Ştatlarnıñ däwlät sekretare urınbasarı Richard Armitage Washingtonnıñ İran belän qayber ayırım mäsälälärdä söyläşülär başlarğa äzerlegen beldererde. Şul uq waqıtta, Tähran, İrandağı Äl-Qaidä äğzaları turındağı mäglümät belän urtaqlaşmıy torıp, ike il arasında mönäsäbätlät yaxşırmayaçaq, dip östäde ul. Çärşämbedä räsmi Tähran, Washington belän söyläşülär başlağançı, başta anıñ praktik adımnarın kürergä kiräk, digän belderü yasadı

Amerikanıñ ikençe diplomatı sanalğan Richard Armitage üzeneñ bu belderüen sişämbedä Senatnıñ Tışqı bäyläneşlär komitetında ütkän utırışta yasadı. İranda 1979nçı yılda bulğan İslam inqilabınnan birle Quşma Ştatlarnıñ bu il belän mönäsäbätläre yuq däräcäsendä. Armitage süzlärençä, älegä süz mönäsäbätlärne tulısı belän qaytaru turında bara almıy. Ämmä Washington Äfğanstan belän Ğiraq arasında urnaşqan bu il belän, çiklängän külämdä, qayber ayırım mäsälälärdä, söyläşülär başlarğa äzer.

Washingtonnı bigräk tä, İranda qulğa alınğan Äl-Qaidä äğzaları borçıy. Qayber mäglümätlärgä qarağanda, bu totqınnar arasında Äl-Qaidäneñ yuğarı räsmiläre bulırğa mömkin. Quşma Ştatlar bu keşelärne üzenä, yä berär öçençe ilgä tapşırırğa taläp itä. Räsmi Tähran, alar İranda cinäyät qılğan, dimäk İran qanunnarı nigezendä xökem itelergä tieş, dip qarşı çığa. Totqınnarnıñ ber öleşe inde öylärenä cibärelde, 147-se äle dä İranda totıla.

Monnan tış İran terrorçılarını xuplawda häm dä küpläp üterü qoralı östendä eşläwdä ğäyeplänä. Äfğanstannıñ Taliban xäräkäte, annarı Saddamğa nindi ğäyepläwlär belderelgänen iskä töşersäñ, häm dä bu ike kürşe ildä närsä bulğanın iskä alsañ, uylanırğa urın bar. Senatta ütkän utırışta Armitage''ğa "Quşma Ştatlar İrandağı rejimnı üzgärtergä telime" digän turı soraw birelde. Armitage "yuq" dide, maqsat – İrannnıñ küpläp üterü qoralı östendä eşläwen, häm terroçılıqnı xuplawın tuqtatu, berük waqıtta bu ildä keşe xoquqları torışın yaxşırtu. Monıñ öçen Armitage, İran belän söyläşülär başlaw kirägenä basım yasadı, ämmä şul uq waqıtta, başqa mömkinleklärne dä kire qaqmıybız, digän süz ıçqındırdı. Diplomatlar telendä bu, ğädättä, köç qullanu ixtimalın añlata. Axırda, 70-nçe yıllarda İranda eşlägän Armitage, çın diplomatlarça, "İranlılardan da kürkämräk, qunaqçıllraq xalıq yuqtır" digän süzlär äytte.

Amerikanıñ ikençe diplomatı äytkän bu süzlär närsä añlata? Washingtondağı Strategik häm Xalıqara tikşerenülär Üzägendä İslam programması başlığı Shireen Hunter fikerençä, axırsı Washington, İrannı üzgärtü öçen anıñ belän eşläw kiräklegen añlıy başlıy.

Audio (Shireen Hunter)

"Bälki bu maqsatlarğa, şul isäptän İrandağı rejimnı üzgärtü maqsatına, bul il belän nıqlap eşläw aşa ireşep buladır. Ä tügel izolätsiä, yä tağı da yamanraq, köç qullanu belän."

Ämmä Hunter süzlärençä, Amerikan xökümätendä İran belän äz genä dä yaqınayuğa qarşı çıqqan köçlär bar. Armitage süzlärençä, soñğı süzne prezident Bush yä däwlät sekretare Colin Powell äytergä tieş.

Çärşämbedä Armitage''nıñ belderüenä räsmi Tährannıñ cawabı kilde. İran xökümäteneñ matbuğat wäkile Abdulla Ramazanzadä, söyläşülär başlar aldınnan, bez Washingtonnıñ praktik adımnarın kürergä tieş, başta ul İranğa qarata yanawların tuqtatırğa tieş, dip belderde. Äl-Qaidä turındağı mäglümätne Quşma Ştatlarğa tapşıruğa kilgändä, Ramazanzadä monı tağın ber tapqır kire qaqtı. İrannıñ Amerika belän ber mönäsäbäte dä yuq, dide ul, şulay bulğaç, Washingtonğa mäglümät tapşıruda da, ber mäğnä dä yuq.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG