Başlap iğtibarnı şul cälep itä, bu belderüne prezident, premier yä iqtisad ministrı tügel, ä saqlanu ministrı yasadı. Düşämbe könne Kommersant gäzitenä birgän äñgämäsendä Sergei İvanov, xärbi reforma tügel, ä ğömüm-säyäsi mäsälälär turında fiker yörtä. Anıñ süzlärençä, cir astı yatmaları – däwlät milke bulıp tora, şuña kürä alar däwlät kontrolendä bulırğa tieş. Däwlät iqtisadnıñ strategik yaqtan möxim tarmaqların kontrol itergä, ul tarmaqlarnıñ qaysı yaqqa täräqqi itkänen belep torırğa tieş. Şul uq waqıtta İvanov 90-nçı yılda bulğan xosusıylaştıru näticälären kire qaraw ixtimalın, qatğıy räweştä kire qağa.
Ni öçen şuşı belderüne saqlanu ministrı yasıy soñ? Putinnıñ uñ qulı sanalğan Sergei İvanovnı küplär kiläse xökümätneñ citäkçese itep kürä. Tanılğan fransuz belgeçe, Parijnıñ Yuğarı mäktäp möğällime Jacques Sapir fikerençä, bu Putinnıñ İvanov aşa yırağraq fiker belderü niäte bulıp tora. Prezident üze yomşağraq, neft exportın kotrol itü kiräklege turında ğına äytkän ide. Äytergä kiräk, bu yünleştä adımnar inde yasala başladı. Çärşämbedä Duma eçke off-shore zonalarnı beterü häm xökümätneñ neft exportın kontrol itü mömkinlegen arttıru turında ike östämä qabul itte.
Qayber mäglümätlärgä qarağanda Rusiäneñ xäzerge yatmaları tağın 26 yılğa citä. Alarnıñ kübese sovet çorında uq tabılğan. Bar mäsälä şunda, neft kompaniäläre ciñel genä kergän zur aqçaların citeşterüne üzterügä sala alamı? Küp kenä kompaniälär bu adımğa barırğa äzer buluların belderä. Ämmä däwlät ışanıp betmi sıman, häm älege protsessnı üz qaramağına alırğa teli. Sapir süzlärençä, ägär däwlät bu protsessnı oyıştıra alsa, bu naçar tügel. Ämmä, Sergei İvanovnıñ qarşılıqlı belderüwe küp sorawlar uyata. Ber yaqtan ul tulı kontrol turında söyli, ikençe yaqtan, xosusıylaştıru näticälärenä timäskä çaqıra. Fransuz belgeçe Jacques Sapir Azatlıqqa birgän äñgämäsendä äytüençä, monda küp närsä qarañğı:
Audio (Jacques Sapir)
"Bu kompaniälär däwlätläşterelerme. Annan soñ yaña xosusıylaştıru bulaçaqmı. Yä isä Yevropada şikelle däwlät holdingları tözelerme. Däwlät häm xosusi milektän torğan qatnaş kompaniälär bulaçaqmı."
Şul uq waqıtta Sapir süzlärençä, Rusiädäge korrupsiä häm zäğif cämğiätne iskä alsañ, ägär däwlät başqa tarmaqlarda, sotsial ölkädä çaralar kürmäsä, neft tarmağın üzgärtü genä berni birmiäçäk. Bu fiker belän Rusiä belgeçe, premier Kasyanovnıñ elekke kiñäşçese Mixail Delyagin da kileşä. Anıñ süzlärençä, bu oçraqta üz mänfägätläre turında ğına uylağan bürokratlar däwlätneñ üzen xosusıylaştırıp beteräçäk.
Ali Gilmi, Praga
Ni öçen şuşı belderüne saqlanu ministrı yasıy soñ? Putinnıñ uñ qulı sanalğan Sergei İvanovnı küplär kiläse xökümätneñ citäkçese itep kürä. Tanılğan fransuz belgeçe, Parijnıñ Yuğarı mäktäp möğällime Jacques Sapir fikerençä, bu Putinnıñ İvanov aşa yırağraq fiker belderü niäte bulıp tora. Prezident üze yomşağraq, neft exportın kotrol itü kiräklege turında ğına äytkän ide. Äytergä kiräk, bu yünleştä adımnar inde yasala başladı. Çärşämbedä Duma eçke off-shore zonalarnı beterü häm xökümätneñ neft exportın kontrol itü mömkinlegen arttıru turında ike östämä qabul itte.
Qayber mäglümätlärgä qarağanda Rusiäneñ xäzerge yatmaları tağın 26 yılğa citä. Alarnıñ kübese sovet çorında uq tabılğan. Bar mäsälä şunda, neft kompaniäläre ciñel genä kergän zur aqçaların citeşterüne üzterügä sala alamı? Küp kenä kompaniälär bu adımğa barırğa äzer buluların belderä. Ämmä däwlät ışanıp betmi sıman, häm älege protsessnı üz qaramağına alırğa teli. Sapir süzlärençä, ägär däwlät bu protsessnı oyıştıra alsa, bu naçar tügel. Ämmä, Sergei İvanovnıñ qarşılıqlı belderüwe küp sorawlar uyata. Ber yaqtan ul tulı kontrol turında söyli, ikençe yaqtan, xosusıylaştıru näticälärenä timäskä çaqıra. Fransuz belgeçe Jacques Sapir Azatlıqqa birgän äñgämäsendä äytüençä, monda küp närsä qarañğı:
Audio (Jacques Sapir)
"Bu kompaniälär däwlätläşterelerme. Annan soñ yaña xosusıylaştıru bulaçaqmı. Yä isä Yevropada şikelle däwlät holdingları tözelerme. Däwlät häm xosusi milektän torğan qatnaş kompaniälär bulaçaqmı."
Şul uq waqıtta Sapir süzlärençä, Rusiädäge korrupsiä häm zäğif cämğiätne iskä alsañ, ägär däwlät başqa tarmaqlarda, sotsial ölkädä çaralar kürmäsä, neft tarmağın üzgärtü genä berni birmiäçäk. Bu fiker belän Rusiä belgeçe, premier Kasyanovnıñ elekke kiñäşçese Mixail Delyagin da kileşä. Anıñ süzlärençä, bu oçraqta üz mänfägätläre turında ğına uylağan bürokratlar däwlätneñ üzen xosusıylaştırıp beteräçäk.
Ali Gilmi, Praga