Accessibility links

Кайнар хәбәр

Ğiraq amerikannar öçen ikençe Viet Namğa äylänerme?


Saddam bärep töşerelügä yıldan artıq waqıt üzğannan soñ, Ğiraq suğışı yaña sulış ala sıman. Şuşı atnada bulğan bäreleşlär näticäsendä 35 amerikan xärbie, yözlägän ğiraqlı xäläk buldı. Koalitsiä köçlärenä qarşı sönni genä tügel, şiği meselmannar da baş kütärä. Çärşämbedä Quşma Ştatlar saqlanu ministrı Donald Rumsfeld Ğiraqta ğäskär sanı artaçağın belderde.

Äye xörmätle tıñlawçılar, amerikan räsmiläre Ğiraqnıñ zur öleşe kontrol astında, baş kütärüçelär berniçä şähärdä genä, alar az sanda, häm xalıq alarnı xuplamıy dip beldersä dä, wazğiätneñ üzgärüen tanırğa kiräk. Koalitsiä köçläre xäzer ike frontqa suğışırğa mäcbür. Alarğa qarşı Saddam taraflı sönnilär genä tügel, ä uzğan yıl amerikan xärbilären xuplap qarşı alğan şiğilär dä baş kütärä. Ğiraqnıñ berniçä şähäre, şul isäptän, Äl-Kut, Äl-Nacaf şähärläre şiğilar qulına küçte. Koalitsiä köçlärenä qarşılıqnı şiğlarnıñ ruxanie Moqtada Äl-Sadr taraflı Mähdi armiäse kürsätä. Uzğan töndä şiğilärneñ izge Qarbala şähärendä andağı Polşa häm Bolğarstan xärbiläre belän ğisyançılar arasında qatı bäreleşlär bardı. Qorbannar turında älegä tögäl mäglümät yuq.

Ul arada Falluca şähärendä sönnilär belän bäreleşlär inde berniçä kön däwam itä. Cirle tabiplar äytüenä qarağanda kimendä 280läp ğiraqlı xäläk bulğan. Çärşämbedä amerikan oçqıçları şähärneñ Äbdel-Aziz Äl-Samarrai mäçeten utqa tottı. Amerikan generalı Mark Kimmit süzlärençä, ğisyançılar bu mäçetne nığıtma itep qullanğan. Koalitsiä köçläre şähärne qamawğa aldı, ämmä bäreleşlär urını-urını belän qabınıp tora. Xalıqnıñ xuplawı digännän. Atnakiç könne Fallucağa Bagdadtan humanitar yärdäm qärwanı kilde. Amerikan xärbiläre yullarnı yapsa da meñlägän keşe şähärgä ütep kerä aldı. Aralarında şiğilär dä, sönnilär dä bar, qamawda qalğan qalağa azıq-tölek, medikamentlar alıp kilgännär. Bezneñ Ğiraqtağı xäbärçebez Sami Alxoca bolarnı xäbär itte:

Audio (Sami Alxoca)

"Monda yözlägän maşina, keşelär azıq-tölek, medikamentlar, aqça kiterä. Bu eş Qızıl Xac oyışması belän berlektä başqarıla."

Xäzer küplär şuşı wazğiätne uzğan ğasır 60-70nçe yıllardağı Viet Nam belän çağıştıra. Washington Universitetınıñ tarix professorı Peter Kuznick süzlärençä, anda da töp doşman Tönyaq Viet Nam dip sanalğan ide, axır çiktä kiresençä bulıp çıqtı. Ğiraqtağı soñğı xällär şunı kürsätä: koalitsiägä qarşı toruçılar, Bush äytüençä, Saddam qaldıqları belän çit il terrorçıları ğına tügel, ä küpkä kiñräk qatlam:

Audio (Peter Kuznick)

"Nigezdä Quşma Ştatlar Saddam başqara almağan eşne başqardı: Ğiraq xalqın beläşterde, läkin uñay mäğnädä tügel, ä Amerikağa, anıñ okupatsiäsenä qarşı."

Belgeçlär fikerençä, sönnilär belän şiğilärneñ älege berläşüe waqıtlı küreneş bulıp tora, xäzergä alarnıñ urtaq doşmanı bar, häm dä taraflarnıñ ikese dä, Yünneñ 30-ın buldırmasqa tırışa. Bilgele bulğança, bu könne amerikan räsmiläre xakimiätne ğiraqlılarğa tapşırırğa cıyına. Läkin saylanğan tügel, ä bilgelängän xökümätkä. Amerikannar isä bu xakimiät tapşırunı möxim eş dip sanıy häm quyılğan maqsattan çigenmäyçägen belderä. Çärşämbedä Pentağon başlığı Donald Rumsfeld bolay dip belderde:

Audio (Donald Rumsfeld)

"Quşma Ştatlar üz yulında qalaçaq. Eşne axırına citkeräçäk. Prezident Bush süzlärençä, bez 25 million keşene azat itü öçen yäzlägän çaqırım Ğiraqnıñ üzägenä ütep kerdek, zur yuğaltular kiçerdek, bolar – xäzer ber törkem başkisär häm üterüçe aldında çigener öçen eşlänmäde."

Ğiraqtağı qarşılıqnı bastıru öçen Quşma Ştatlar andağı ğäskär sanın arttırırğa cıyına. Xäzer Ğiraqta 135 meñläp amerikan xärbie bar sanala. Bu sannıñ küpmegä artasın Rumsefeld tägäl äytmäde, ämmä arttıru, ğäskär alıştıru belän bergä baraçaq dide ul. Yağni, östämä ğäskär Ğiraqqa kiläçäk, ä qaytıp kitergä tieşläre ozaqqaraq qalaçaq.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG