Soñğı ber atna waqıt eçendä amerikan prezidentı George Bush Yaqın Könçığışqa qağılışlı ike möhim adım yasadı. Başlap ul İzrael premier-ministrı Ariel Şaronnıñ Gaza häm Jordannıñ Könbatış yarındağı yäxüd toraqları turında şaqtıy bäxäsle planın yaqlap çıqtı. 3 könnän, Hamas citäkçese Äbdel Aziz Rantissinı üterelgäç, Quşma Ştatlar, başqa illärdän ayırmalı bularaq, bu ğämälne tänqitläwdän totılıp qaldı, monı İzrailneñ üzen-üze saqlaw ğämäle dip atadı. Rantissi – ber ay eçendä İzrail tarafınnan üterelgän Hamasnıñ ikençe citäkçese buldı. Ber ay elek kenä törkemneñ yulbaşçısı Äxmät Yassin üterelgännän soñ, Rantissi yaña citäkçe itep bilgelängän ide. Hamas Yasinnıñ üleme öçen İzrailne genä ğäyepläsä, Rantissinıñ ülemendä Quşma Ştatlarnıñ da ğäyebe bar dip belderde. Hamasnıñ säyäsi citäkçese Xalid Maşaal, düşämbedä Fälestinnärneñ Süriädäge qaçaqlar lagerında ütkän protest çarasında, xäzer Quşma Ştatlar da bezneñ doşman dip belderde:
Audio (Xalid Maşaal)
"Elegräk kemneñder şikläre bulsa, Şaron belän Buş oçraşqannan soñ, şikär qalmadı. Fälestin xalqı, Hamas, başqa törkemnärneñ doşmanı kem disäk, ikese dä, berse – dönyanıñ iñ köçle xärbi qüäte, ikençese – töbäkneke."
İzrail Rantissinı, küp ülemnär öçen cawaplı terrorçı dip atıy. Fälestin premier-ministrı Äxmät Qurei Washingtonnı Rantissinı üterügä fatixa birüdä ğäyepläde. Washington monı qatğıy räweştä kire qağa, bu niät turında aldan berni belmägänen belderä.
Yevropa illäre Rantissinıñ üterelüenä tänqit belderde. Xättä Bushnıñ yaqın tarafdarı Britan premier-ministrı Tony Blair bu mäsälädä Yevropalılar qaraşın aldı. Britan parlamentında ul bolay dip belderde:
Audio (Tony Blair)
"Bez Hamas citäkçese Äbdel Aziz Rantissinıñ üterelüen tänqitlibez, här törle terrornı, şul sanda Hamasnıñ üz terrorın tänqitlägän kebek. Bu intihar xöcümnär, üç alulardan torğan sixri äylänäne bezgä özärgä kiräk."
Şaron planına kilgändä, anda Gazadan 7 meñ-yarım yäxüdne çığaru qaralsa da, Könbatış yarda, 250 meñläp yöxüd yäşägän töp utırmalarnı saqlap qalu qaralğan. Küzätüçelär fikerençä, Bush bu plannı xuplawı belän, moñarçı ber amerikan prezidentı da eşlämägän 2 närsä eşläde: berençedän, İzrael, 1967nçe yılda basıp alğan cirläreneñ barısınnan da kitergä mäcbür tügel, digän fikerne yañğırattı. İkençedän, Fälestin qaçaqlarınıñ İzrael cirlärenä qaytu xoquqın kire qaqtı. Şuşı ike mäsälä İzrael-Fälestin söyläşülärendä xäl itelergä tieş dip sanala ide.
Washingtonnıñ tarafdarı sanalğan Jordan patşası Abdulla Buşnıñ adımnarına rizasızlıq belderep, Amerikağa bulası säfärennän baş tarttı. Bush administratsiäse monı töböktäge wazğiät belän añlattı, säfär kiläse ayğa küçerelä dide. Washingtonnıñ tağın ber tarafdarı Misır prezidentı Xösni Mäbäräk tä, İzrailne Fälestin citäkçelären üterüdän tuqtap, "yul xaritasın" ğämälgä quyarğa çaqırdı. Bu turıda ul Parijda Fransiä prezidentı Jack Şiraq belän oçraşqaç äytte. Fransiä genä tügel, Germaniä dä "yul xaritası" planı äle ülmägän dip sanıy häm anı ğämälgä quyarğa çaqıra. Bu plannı Yaqın Könçığışta Qvartet dip atalğan 4 aradaşçı äzerlägän ide: Quşma Ştatlar, Yevropa Berlege, Berläşkän Millätlär häm Rusiä. Qayber xäbärlärgä qarağanda May başına New Yorkqa qvartetnıñ yaña oçraşuı bilgelängän.
Ali Gilmi, Praga
Audio (Xalid Maşaal)
"Elegräk kemneñder şikläre bulsa, Şaron belän Buş oçraşqannan soñ, şikär qalmadı. Fälestin xalqı, Hamas, başqa törkemnärneñ doşmanı kem disäk, ikese dä, berse – dönyanıñ iñ köçle xärbi qüäte, ikençese – töbäkneke."
İzrail Rantissinı, küp ülemnär öçen cawaplı terrorçı dip atıy. Fälestin premier-ministrı Äxmät Qurei Washingtonnı Rantissinı üterügä fatixa birüdä ğäyepläde. Washington monı qatğıy räweştä kire qağa, bu niät turında aldan berni belmägänen belderä.
Yevropa illäre Rantissinıñ üterelüenä tänqit belderde. Xättä Bushnıñ yaqın tarafdarı Britan premier-ministrı Tony Blair bu mäsälädä Yevropalılar qaraşın aldı. Britan parlamentında ul bolay dip belderde:
Audio (Tony Blair)
"Bez Hamas citäkçese Äbdel Aziz Rantissinıñ üterelüen tänqitlibez, här törle terrornı, şul sanda Hamasnıñ üz terrorın tänqitlägän kebek. Bu intihar xöcümnär, üç alulardan torğan sixri äylänäne bezgä özärgä kiräk."
Şaron planına kilgändä, anda Gazadan 7 meñ-yarım yäxüdne çığaru qaralsa da, Könbatış yarda, 250 meñläp yöxüd yäşägän töp utırmalarnı saqlap qalu qaralğan. Küzätüçelär fikerençä, Bush bu plannı xuplawı belän, moñarçı ber amerikan prezidentı da eşlämägän 2 närsä eşläde: berençedän, İzrael, 1967nçe yılda basıp alğan cirläreneñ barısınnan da kitergä mäcbür tügel, digän fikerne yañğırattı. İkençedän, Fälestin qaçaqlarınıñ İzrael cirlärenä qaytu xoquqın kire qaqtı. Şuşı ike mäsälä İzrael-Fälestin söyläşülärendä xäl itelergä tieş dip sanala ide.
Washingtonnıñ tarafdarı sanalğan Jordan patşası Abdulla Buşnıñ adımnarına rizasızlıq belderep, Amerikağa bulası säfärennän baş tarttı. Bush administratsiäse monı töböktäge wazğiät belän añlattı, säfär kiläse ayğa küçerelä dide. Washingtonnıñ tağın ber tarafdarı Misır prezidentı Xösni Mäbäräk tä, İzrailne Fälestin citäkçelären üterüdän tuqtap, "yul xaritasın" ğämälgä quyarğa çaqırdı. Bu turıda ul Parijda Fransiä prezidentı Jack Şiraq belän oçraşqaç äytte. Fransiä genä tügel, Germaniä dä "yul xaritası" planı äle ülmägän dip sanıy häm anı ğämälgä quyarğa çaqıra. Bu plannı Yaqın Könçığışta Qvartet dip atalğan 4 aradaşçı äzerlägän ide: Quşma Ştatlar, Yevropa Berlege, Berläşkän Millätlär häm Rusiä. Qayber xäbärlärgä qarağanda May başına New Yorkqa qvartetnıñ yaña oçraşuı bilgelängän.
Ali Gilmi, Praga