Näq ber yıl elek Yevropa Berlege üz saflarına 10 yaña ilne qabul itep, äğza-illär sanın ike tapqır arttırğan ide. Şuşı tarixi waqiğanıñ 1 yıllığı bilgelängän bu könnärdä, Berlekneñ könçığışqa taba kiñäyüe nigezdä uñay bäyälänä. Belgeçlär äytüenä qarağanda, yaña äğzalarnıñ zäğifräk iqtisadları ere illärneke astında basılıp qalaçaq, digän farazlar tormışqa aşmağan, kiresençä, Berlekkä quşılu alarğa faydağa bulğan. Germaniädäge Bartellsmann Foundation törkeme belgeçe Peter Zervakis:
Audio (Peter Zervakis)
"Uzğan yılğa küz salsaq, şul kürenä: yaña äğzalar kiñäyüdän älbättä fayda kürgän."
Ä menä Berlekneñ iske äğzaları turında alay özderep äytep bulmıy. İnvestitsiälär bu illärdän yaña äğzalarğa taba ağa başladı. Yevropa komissiäseneñ xezmät kürsätü tarmağında urtaq bazar buldıru niäte dä yaña äğzalarğa östenlek biräçäk, çönki bu illärdä xezmät xaqı tübänräk. Fransiä häm Germaniä kebek illär älbättä monı telämi. Peter Zervakis süzlärençä, bağqa awırlıqlar da bar:
Audio (Peter Zervakis)
"Monnan tış Könbatış Yevropalılar - şul uq Germaniä, Avstriä – eşsezlekkä qarşı köräşergä mäcbür. Ä bu isä globalläşü häm şul uq kiñäyüneñ cimeşläre."
Yevropa Berlegeneñ berençe konstitutsiäsen raslawdağı awırlıqlar wazğiätne tağı da qatlawlandıra. Qısqası, Rumıniä häm Bolğarstannıñ 2007dä Berlekkä quşıluı älegä bilgesez. Törkiäneñ dä aldağı 10-15 yıl eçendä Berlekkä kerü ixtimalı bik tübän.
Menä şuşı sürättä Yevropa Berlegeneñ Tışqı mönäsäbätlär komissarı Benita Ferrero-Waldner sişämbedä Ukraina, Moldova häm Gruziägä Berlekkä äğzalıq mäsäläsendä möräcäğät itmäskä kiñäş itergä kiräk, çönki alar barıber kire qağılaçaq, dip belderde. Ukrainada tınıç ütkän äflisün inqilabı ukrainnarda Yevropa qimmätläre buluın kürsätte, läkin küktän cirgä töşergä kiräk. Ukraina kebek ere ildä, äğzalıq turında uylağançı, äle bik küp üzgäreşlär başqarırğa kiräk. Şul uq süzlär Moldova belän Gruziägä dä qağıla dide ul. Monıñ urınına Benita Ferrero-Waldner Berlekneñ kürşe illärenä äğzalarğa ğına qaralğan qayber östenleklärne birergä çaqırdı, ämmä tögäl närsä ikänen açıqlamadı.
Yevropa Berlegenä yaña äğzalar alırğa iñ nıq çaqırğan il – Polşa. Üze dä Berlekkä bıltır ğına quşılğan Polşa, Peter Zervakis süzlärençä, qatı eşçänlek alıp bara:
Audio (Peter Zervakis)
"Säxnä artında Warşaw Ukraina, Moldova, xättä Kavkazdağı Gruziäne Berlekkä alırğa çaqırğan iñ äwzem öndäwçe bulıp tora."
Zervakis süzlärençä, bu Polşanıñ geosäyäsi qaraşına turı kilä: könçığış Yevropa illäre mömkin qädär tizräk Mäskäw qanatı astınnan alınıp könbatışqa yaraqlaşırğa tieş. Şul uq waqıtta Könbatış räsmiläre beraz başqa qaraşta: alar töbäktä iminlek xaqına dip Rusiäneñ üzen dä cälep itergä tırışa.
Rusiäneñ Yevropadağı urınına qarata şuşı fiker ayırmalığı Berlekneñ kiñäyüe tiräsendäge bäxäslärgä dä täesir itä. Kemder, bigräk tä könbatış illär, Berlekne başqa kiñäytergä kiräk tügel, kürşe illär belän yaxşı mönäsäbät säyäsäte dä bik citkän digän fikerdä. Kemder – Berlek alğa taba da kiñäyergä tieş, xakimiäte alışınğannan soñ anda xättä Belarusnı da alıp bulaçaq dip sanıy.
-Ali Gilmi
Audio (Peter Zervakis)
"Uzğan yılğa küz salsaq, şul kürenä: yaña äğzalar kiñäyüdän älbättä fayda kürgän."
Ä menä Berlekneñ iske äğzaları turında alay özderep äytep bulmıy. İnvestitsiälär bu illärdän yaña äğzalarğa taba ağa başladı. Yevropa komissiäseneñ xezmät kürsätü tarmağında urtaq bazar buldıru niäte dä yaña äğzalarğa östenlek biräçäk, çönki bu illärdä xezmät xaqı tübänräk. Fransiä häm Germaniä kebek illär älbättä monı telämi. Peter Zervakis süzlärençä, bağqa awırlıqlar da bar:
Audio (Peter Zervakis)
"Monnan tış Könbatış Yevropalılar - şul uq Germaniä, Avstriä – eşsezlekkä qarşı köräşergä mäcbür. Ä bu isä globalläşü häm şul uq kiñäyüneñ cimeşläre."
Yevropa Berlegeneñ berençe konstitutsiäsen raslawdağı awırlıqlar wazğiätne tağı da qatlawlandıra. Qısqası, Rumıniä häm Bolğarstannıñ 2007dä Berlekkä quşıluı älegä bilgesez. Törkiäneñ dä aldağı 10-15 yıl eçendä Berlekkä kerü ixtimalı bik tübän.
Menä şuşı sürättä Yevropa Berlegeneñ Tışqı mönäsäbätlär komissarı Benita Ferrero-Waldner sişämbedä Ukraina, Moldova häm Gruziägä Berlekkä äğzalıq mäsäläsendä möräcäğät itmäskä kiñäş itergä kiräk, çönki alar barıber kire qağılaçaq, dip belderde. Ukrainada tınıç ütkän äflisün inqilabı ukrainnarda Yevropa qimmätläre buluın kürsätte, läkin küktän cirgä töşergä kiräk. Ukraina kebek ere ildä, äğzalıq turında uylağançı, äle bik küp üzgäreşlär başqarırğa kiräk. Şul uq süzlär Moldova belän Gruziägä dä qağıla dide ul. Monıñ urınına Benita Ferrero-Waldner Berlekneñ kürşe illärenä äğzalarğa ğına qaralğan qayber östenleklärne birergä çaqırdı, ämmä tögäl närsä ikänen açıqlamadı.
Yevropa Berlegenä yaña äğzalar alırğa iñ nıq çaqırğan il – Polşa. Üze dä Berlekkä bıltır ğına quşılğan Polşa, Peter Zervakis süzlärençä, qatı eşçänlek alıp bara:
Audio (Peter Zervakis)
"Säxnä artında Warşaw Ukraina, Moldova, xättä Kavkazdağı Gruziäne Berlekkä alırğa çaqırğan iñ äwzem öndäwçe bulıp tora."
Zervakis süzlärençä, bu Polşanıñ geosäyäsi qaraşına turı kilä: könçığış Yevropa illäre mömkin qädär tizräk Mäskäw qanatı astınnan alınıp könbatışqa yaraqlaşırğa tieş. Şul uq waqıtta Könbatış räsmiläre beraz başqa qaraşta: alar töbäktä iminlek xaqına dip Rusiäneñ üzen dä cälep itergä tırışa.
Rusiäneñ Yevropadağı urınına qarata şuşı fiker ayırmalığı Berlekneñ kiñäyüe tiräsendäge bäxäslärgä dä täesir itä. Kemder, bigräk tä könbatış illär, Berlekne başqa kiñäytergä kiräk tügel, kürşe illär belän yaxşı mönäsäbät säyäsäte dä bik citkän digän fikerdä. Kemder – Berlek alğa taba da kiñäyergä tieş, xakimiäte alışınğannan soñ anda xättä Belarusnı da alıp bulaçaq dip sanıy.
-Ali Gilmi