Dävlät Dumasında berençe uqılışta 18-gä qarşı 370 tauış belän raslanğan qanunproyektı, qanun tösen alğan xäldä, bu çit il keşe xoquqların yaqlau oyışmalarınıñ aktivlığın ğına tügel, ä cämğiäti xäyriä oyışmalarınıñ eşçänlegen dä çikliäçäk. Täqdim itelgän yaña qanun qäyri sävdä oyışmalarınıñ yäğni NKOlarnıñ ber yıl eçendä yañadan terkälüen taläp itä häm alar östennän dävlätneñ kontrolen köçäytä. Qanun şulay uq çit il NKOlarınıñ Rusiädä eşläven tıyaçaq, ä cirle NKOlarnıñ çit illärdän finans yardäm aluın da nıq çikliäçäk. Bu qanun keşe xoquqların yaqlau oyışmalarınnan alıp , mädäniät oyışmalarına yäisä ekologik törkemnärgä , sport kluplarına qädäre barlıq NKOlarğa qarıy. NKO oyışmaları, şul sanda Human Rights Watch, Ämnisty İnternational kebek abruylı, tanılğan xalıqara oyışmalar, yaña qanun Rusiädä demokratik täräqqiätkä qomaçaulayaçaq dip Dävlät Duması deputataların anı kire qağarğa çaqırdılar. Alar ğına tügel, ä xätta iläktän ütep bilgelängän İctimaği Palata ağzalarınıñ 21-e yäğni tägäl yartısı da Dävlät Dumasına bu xaqtağı qanun proyektın tuqtatunı sorap xat yazdı. Läkin, bu mörcäğätlär Dävlät Dumasına täsir itmäde. Qanunproyektı inisiatorları, maqsät terror häm ekstremizmğa qarşı köräşü häm Rusiäneñ Milli Mänfäätlären yaqlau digän argument belän anı yaqlap çıqtılar. Kreml yaqlı Berdäm Rusiä partiäseneñ deputatı Andrey Makarov bu NKOlarnı yaxşıraq küzätügä mömkinlek biräçäk dip belderde.
Audio,
Bu qanunproyektı täqdim itelgäç ük, Rusiädä qayber dairälärdä häm çit illärdä borçılu tudı. Qanun xäzerge formada qabul itelgän xäldä, bu Kremlneñ älegä üzennän bäysez bulğan oyışma häm törkemnärne, şul sanda xäyriä oyışmaların da tulısınça auızlıqlauı bulaçaq. Rusiäneñ keşe xoquqları buyınça Ombusdman Vladimer Lukin, bu qanun Rusiä Konstitutsiäsen dä, xalıqara qanunnarnı da bozu bulaçaq dip belderde. Aq Yort räsmiläre prezident Buş bu mäsäläne Putin belän Könyaq Koreada oçraşqanda kütärep çıqtı dip belderdelär. Keşe xoquqları buyınça İnstitut belgeçe Lev Levinson qanun ictimaği tormış östennän qanunsız kontrol urnaştıru bulaçaq dip belderde.
"Qanun inisiatorları ictimaği tormış belän xökümät tormışın butıylar Bezneñ alardan açıqlıq taläp itärgä xaqıbız bar, alarnıñ bezdän xosusi tormışıbız , meselen ni äçen täräzädä pärdä yuq yäisä kibettän tülänep alınğan azıq-tölek öçen minnän fatir idaräsenä aqça tülävemne taläp itä almıylar. Xäzer NKOlardan üz aktivlıqları turında başqa ber militsiä organına xisap birülären sorau şuluq närsä."
Human Rights Watchnıñ regional direktor urınbasarı Aleksander Petrov , qanun çit illärdän finansiälängän küpkenä NKOlarnıñ yabıluına kiteräçäk digän fikerdä
"Bez keşe xoquqların yaqlauçılar ike säbäptän qanunproyektın yaratmıybız. Berençedän ul çit il NKOlarınıñ cirle bülekçälären yabunı küz aldında tota İkençedän ul tabış kürmägän ictimaği oyışmaları östennän qatıraq kontrol urnaştırunı küz aldında tota."
Keşe Xoquqların häm demkratiäne üsterü buyınça Üzäkneñ mäğlümätlärenä kürä, Rusiädä tulayım alğanda 400 meñnän küberäk NKO bar. Alarnıñ yaqınça ike meñe keşe xoquqların yaqlau häm 15 meñe başqa närsälär belän ber rättän keşe xoquqların yaqlau belän mäşğullär.
Färit İdelle, Praga.
"Qanun inisiatorları ictimaği tormış belän xökümät tormışın butıylar Bezneñ alardan açıqlıq taläp itärgä xaqıbız bar, alarnıñ bezdän xosusi tormışıbız , meselen ni äçen täräzädä pärdä yuq yäisä kibettän tülänep alınğan azıq-tölek öçen minnän fatir idaräsenä aqça tülävemne taläp itä almıylar. Xäzer NKOlardan üz aktivlıqları turında başqa ber militsiä organına xisap birülären sorau şuluq närsä."
Human Rights Watchnıñ regional direktor urınbasarı Aleksander Petrov , qanun çit illärdän finansiälängän küpkenä NKOlarnıñ yabıluına kiteräçäk digän fikerdä
"Bez keşe xoquqların yaqlauçılar ike säbäptän qanunproyektın yaratmıybız. Berençedän ul çit il NKOlarınıñ cirle bülekçälären yabunı küz aldında tota İkençedän ul tabış kürmägän ictimaği oyışmaları östennän qatıraq kontrol urnaştırunı küz aldında tota."
Keşe Xoquqların häm demkratiäne üsterü buyınça Üzäkneñ mäğlümätlärenä kürä, Rusiädä tulayım alğanda 400 meñnän küberäk NKO bar. Alarnıñ yaqınça ike meñe keşe xoquqların yaqlau häm 15 meñe başqa närsälär belän ber rättän keşe xoquqların yaqlau belän mäşğullär.
Färit İdelle, Praga.