Fiker beleşülär Vladimir Putinnıñ Rusiädä haman da iñ populyar säyäsätçe bulıp qaluın kürsätä

Bu tikşerenülär, ägär dä prezident saylawları xäzer ütkärelsä, Putinnıñ berençe turda uq ciñep çığu mömkinlegen kürsätä. Küzätüçelär fikerençä, Putinnıñ populyarlığın arttıruğa bigräk tä Rusiä iqtisadınıñ yaxşıruı häm kiñküläm mäğlümät çaralarına kontrol''ne nığıtu nıq yardäm itkän.
Cämäğätçelek Fikere Fondınıñ äle genä ütkärgän tikşerenüenä qarağanda, ägär dä prezident saylawları xäzer ütkärelsä, Rusiä saylawçılarınıñ 49 protsentı tawışların Vladimir Putinğa birergä mömkin. İkençe urında kommunistlar citäkçese Gennadiy Züganov tora. Fiker beleşüdä qatnaşqannarnıñ 14 protsentı aña tawış birergä teli. Başqa säyäsätçelärne yaqlaw isä tağın da azraq.

Küp kenä säyäsi küzätüçelär fikerençä, Rusiädä iqtisadıy wäzğiätneñ uñay buluı häm kiñküläm mäğlümät çaralarına däwlät kontrolen nığıtu Putinğa zur fayda kitergän. Ğädäti rusiälelär üz tormışlarınıñ beraz yaxşıruın kürsätüçe işarälärne Putin prezidentlığı belän bäyläp qarıy.

Russiä büdjetınıñ 40-lap protsent keremen çitkä energiä çığanaqları satudan kilgän aqça täşkil itä. Bu yaqın kiläçäktä dä şulay bulıp qalır dip kötelä. Rusiälelär öçen awır bulsa da, 98-nçe yılğı iqtisadıy krizis Rusiä iqtisadın restrukturlaştıruğa kiterde, qayber tawarlarnıñ çittä dä ildä dä çit il tawarları belän yarışu mömkinleklären arttırdı, yaña eş urınnarı buldırırğa yardäm itte.

Mäskäwdäge Säyäsi Texnologiälär Üzägeneñ mödir urınbasarı Dmitriy Orlov Rusiäneñ kütärelüe säbäbe Putin tügel, ämma anıñ salım häm administrativ reformaları bu kütärelügä öleş kertte di.

Britaniädäge Birmingham Universitetınıñ Rusiä häm Könçığış Yewropa Tikşeremüläre Üzäge analitigı Julian Cooper Putin ildäge itqisadıy yaxşırularnıñ säbäpçese itep üzen kürsätä aluğa ireşte di:

AUDİO: Küplär 3-4 yıl elekkege yäki Yeltsin çorı axırı belän çağıştırğanda tomrışnıñ yaxşıruın, totrıqlı läkin aqırın räweştä kütärelä baruın sizä.

Cooper Rusiädä xalıqnıñ säyäsät belän qızıqsınuı kimi bara alarnı xäzer xezmät xaqları, sälamätlek saqlaw, pensionerlar tormışı kübräk qızıqsındıra di. Anıñ fikerençä, Putinnıñ tänqitlärlek yaqları bulsa da, xäzerge xökümät Yeltsin çorı belän çağıştırğanda totrıqlıraq häm reformalarnı da kübräk başqara.

Şulay da, Putin 2000 yılda prezident bulıp saylanğanda birgän qayber wäğdälären üti almadı. Mäs''älän çeçen nizağı çişelmäde, xalıqara mäydända Rusiäneñ tä''sire köçäymäde. Ämma, analitiklar fikerençä, rusiälelär Putinnıñ bu uñışsızlıqların bik tänqitlämi. Kiñküläm mäğlümät çaralarına, bigräk tä üzäk televidenielärgä xökümät kontrolen nığıtu Putinğa qarata tänqitne kimetergä ayıruça nıq yardäm itte.

Mäskäwdäge Karnegie Üzäge analitigı Nikolay Petrov bu kontrol'' Putinğa cämäğätçelek fikeren üze telägän yaqqa üzgärtü öçen tä''sir itü mömkinlege birä di. Çeçnädän ällä ni çitdi xäbärlär birelmi, suğışnı tänqitläw işetelmi. Putin xätta bıltır Mäskäwdä teatr binasında totıqlar alu waqıyğasın üze öçen säyäsi tabışqa äyländerep, Çeçnädä terrorçılıqqa mömkin bulğan barlıq yullar belän köräşüdän başqa çara qalmadı dip çığış yasadı di Petrov.

Birmingham Universitetı professorı Cooper televideniegä kontrol'' artsa da, Rusiädä matbuğat çaralarınıñ törlelege saqlana, internet häm başqa tör çaralar aşa tänqitläw mömkinlege äle dä bar di. Cooper fikerençä, xikmät şunda ki, rusiälelärne säyäsät xäzer elekege kebek ük qızıqsındırmıy. NATOnıñ Rusiä çiklärenä yaqınlaşuı, Çeçnä suğışı, Mäskäwneñ Ğiraq suğışın tuqtata almawı bik azlarnı ğına borçıy.

Londondağı Xalıqara Mäs''älälärne öyränüçe Patşa İnstitutınıñ Rusiä-Yewraziä programması wäkile James Nixey isä Putin populyarlığınıñ säbäen alay uq tirännän ezlärgä kiräkmi, töp säbäp anıñ Yeltsin kebek bulmawında di. Putin Yeltsin kebek eçmi, Yeltsin kebek totrıqsız keşe tügel. Ä Rusiälelär öçen yäş, ayıq häm köçle citäkçe bulsa şul citkän, şuña kürä anıñ ütälmägän wäğdälären iskä töşerüne kiräk tapmıylar di Nixey.

Naif Aqmal, Praga.