“Qazanda tuğan tel dip özelüçe tatar zıyalıları arasında mäktäplärdä bıyıl tatar tele däreslären uqıtunı qısqartalar digän süz yöri. Mäğärif ministrlığı bu turıda ällä ni mäğlümat birmi. Läkin utsız töten çıqmağan kebek, bu süz yuqtan ğına barlıqqa kilmäde. Çınlap ta, tatar tele däreslären uqıtu qısqartıluı ixtimal. Tögälräge, Mäğärif ministrlığı tarafınnan urıs telle mäktäplärdä tatar ädäbiäte uqıtunı kiräk tapmağan uqıtu plannarı äzerlängän”.
Qazan şähäreneñ mäğärif idäräse citäkçese urınbasarı Marat Lotfullinnıñ süzlärenä qarağanda, rizasızlıq TR mäğärif ministrınıñ cirle mäğärif idärälärenä cibärgän xatı arqasında kilep çıqqan. Anda 2003-2004nçe yıllarda tatar tele häm ädäbiät däreslären uqıtu öçen ürnäk plan täqdim itelgän. “Rus tele tuğan tel bulğan mäktäplärdä, rus häm tatar tellären uqıtu öçär säğät qaralğan, ä tatar ädäbiäte bu mäktäplärdä bötenläy yuq. Şul uq waqıtta rus ädäbiäte bar. Tatar ädäbiäte urınına nindider “Tatarstan xalıqları kul''turası” digän fän kertergä cıyınalar. Läkin min ul predmetnıñ kiräge yuq dip uylıym,. Çönki xalıqlarnıñ kul''turasın başqa fännär aşa birergä dä mömkin. Qayber mäktäp direktorları tarafınnan basım bara, misal öçen: 122nçe , 9nçı, 75nçe, 49nçı mäktäp direktorları . Alar bik aktiv räweştä üz mäktäplärennän tatar telen qısırğa yörilär,-dip cawap birde Marat Lotfullin”,- dip yazğan avtor mäqäläsendä.Çınlap ta, tatar ädäbiäte däresläre qısqartılamı digän soraw belän bez Tatarstannıñ Mäğärif ministrı Faris Xarisovqa möräcäğät ittek.
“Respublikada 1997nçe yılda 600 meñ bala uqi ide,ä bıyıl 505 meñnän artıq bala uqi. Bala kimegäç , uqıtuçınıñ nağruzkası kimi. Rus telen tirän uqıta torğan mäktäplär barlıqqa kilde. Alar äle,qızğanıçqa qarşı, bik az. Alar öçen ayırım uqıtu planı eşlände. Anda tatar tele berniçä säğätkä qısqardı. Läkin tatar tele, tatar tele häm ädäbiätkä bülengängä qädär, tatar tele dip kenä uqıtıla ide. Tatar tele häm tatar ädäbiätenä bülengännän soñ, tatar tele qısqardı.”Ä xäzer mäğärif ministrlığınıñ bülek mödire Radik Zaripov tatar tele häm ädäbiäteneñ niçek uqıtıluı turında söyli.
“Bez uzğan yıldan başlap tatar telen, tatar telenä häm ädäbiätkä bülep eşli başladıq. Setka buyınça niçä säğät däres qaralğanın äytep biräm.Misal öçen: 5nçe sıynıflar öçen tatar tele -3сәгать, söyläm telen üsterü -1 säğät, häm ädäbiät - 2 säğät, barlığı 6 säğät. 9-11nçe sıynıflar öçen 2сәгать tel, 2 säğät ädäbiät qaralğan. Läkin här mäktäp uqıtu planın üze tözi. Bez yaqınça plan ğına biräbez. Mäktäp, balalarnıñ belemennän çığıp, programma taläplärennän çığıp, tege yäki bu yaqqa, üzgärtergä mömkin .Bu röxsät itelä”,-dide.Mäğärif ministrlığınıñ milli mäğärif sisteması bülegeneñ baş belgeçe Gölfiä Gaynetdinova menä närsälär söyläde.
“Tatar telen tağı da kamilläşterü, bigräk tä rus balalarına tatar telen uqıtu problemasın xäl itü maqsatınnan, bez bıyıl uqu yılı başınnan “Tatarstanda yäşäwçe xalıqlarnıñ kul''turası”n uqıtu fänen kertergä uyladıq. Bez moña küp rayonnardan bulğan rus balalarınıñ fikerlären, anketa sorawlarınıñ näticäsen isäpläp eş ittek”,-dide ul.Intertat.ru gäzite häm Qazan telekompaniäse çığışlarında yañğırağan xäwefle xäbär turında mäğärif ministrlığınıñ cawabı menä şundıy. Ministr Faris Xarisov uqıtuçılarnıñ sanı barı tik demografik säbäptän, balalar sanı kimü näticäsendä kimergä mömkin dip sanıy.Milli mäğärif sisteması bülege xezmätkärläre dä 500 tatar tele uqıtuçısı qısqartılu, tatar tele häm ädäbiäte däresläreneñ kimetelü mömkinlegen inqär itälär. Şulay da cäncal çığarğan mäğlüm xat kire çaqırtıp alınğan digän xäbär bar. Tatar telen uqıtu ğämäldän çığa başlıy digän xäwefneñ raslanmawı bik şatlıqlı xäbär anısı. Şulay da tuğan tel uqıtuda totrıqlılıq, sistema sizelmi.Bälki eş tuğan telgä mönäsäbättäder. Tarixçı Damir İsxaqov “Zvezda Povolj''ya” gäziteneñ 36nçı sanında basılğan mäqäläsendä şundıy fiker äytkän ide. Tatar mäktäbe digän töşençäneñ närsä ikänlegen berkem dä belmi. Tatar universitetınıñ da, etno-mädäni komponentlı tatar mäktäbeneñ modele yuq. Çınnan da, yäkşämbe mäktäbeneñ, tatar tele predmet bularaq uqıtıla torğan mäktäpneñ xoquqi metodik nigezläre eşlänmägän. Milli teldä uqıtu turındağı konstitutsion xoquqlar yış qına deklaratsiä bulıp qala.
Qısqası, xäzergä ber Qazan şähärendä 500 tatar tele uqıtuçısı qısqartılmıy. Läkin kiläçäk totrıqlı tügel. Kem niçek teli, şulay bulırğa mömkin. Bügen bolay, irtägä tegeläy,- dip yäşämäs öçen, nider eşlärgä kiräkter. Tieşle keşelär monı añlar. Ä bezneñ eş – xaqiqätne belep, sezgä citkerü.Azatlıq radiosı öçen Qazannan Mälikä Basıyr.