Menä şul Saykiçü minem öçen bigräk tä qızıqlı häm qimmätle urın. Çönki şuşı yul çatınnan berniçä çaqrımda ğına äniemneñ awılı – Qatmış, satuçılar arasında da Qatmış apaları da yış oçrıy. Bu atnada min däw äniemneñ tuğan könenä Qatmışqa qayttım. İñ başta, älbättä, yul buyındağı Saykiçü tuqtalışına, xalıq äytmeşli, Mamadış Makdonal’dsına tuqtaldım.
Nilär kürenä, närsä üzgärgän soñ monda? Satu urınnarı tärtipkä kiterelgän, xäzer inde apalar här tuqtağan avtobus tägärmäçe astına taşlanmıy, üzeneñ termosı, samovarı yanında satıp aluçını kötep tora. Alarnı sanitar tabiplar tikşerä, üz eşlären litsenziä buyınça ğına başqaralar. Mäydanğa asfal't cäyelgän, çişmä çistartılğan. Bädräf turında ayırım äytäse kilä. Elekke yıllarda passajirlar urmanğa ağaç arasına yögerälär ide. Qızlar – sulğa, malaylar – uñğa digän färman buyınça. Xäzer isä Saykiçüdäge xacätlärne ütäw urını Qazandağı yäki Mäskäwdäge aq kafel' yabıştırılğan tüläwle çista bädräfkä oşap tora. Mondağı tärtip häm saf hawa küpmegä barır – anısın tögäl äytep bulmıy, ämma dä yul buyındağı urmanlıqta yevropaça bädräf bulu käyefne kütärä.Menä şundıy şartlardağı yal itü urını turında söyläwemneñ säbäbe bar. Xäzer Saykiçüdä awıldan kilep eşläwçelär artqan. Urın öçen dä, “krışa” - saqlap toruçı tübä öçen dä aqçalar tüläp, samovar qızdırıp, termos österäp yörüçelär üz awıllarında tüläwle eş taba almağan. Yaxşı eş bulsa, kem inde yul buyında irtäsen, kiçen, xätta tön urtasında da qaynar çäy satıp yörsen.
Xäzer inde kön sayın qulğa az bulsa da uç tutırıp tere aqça alğan keşe tüläwe garantiäsez bulğan kolxoz eşenä qaytırğa aşıqmıy. Anı anda çaqırıp ta tormıylar. Zamanında ğorur yañğırağan 22nçe parts’ezd isemendäge kolxoz xäzer inde yuqqa çıqqan. Anıñ urınına tözelgän kooperativta eşlär şäp barmıy. Rayon da artta österälä, dilär. Qatmış awılına bu yulı qaytqanda traktor –maşinalar ixatasınıñ çüplek başına äylänep baruın kürdem. Yullar turında äytep tä tormıym. Awılğa vodoprovod ütkärelsä dä, torbalar tişelep, su ağıp yata. Respublikada iñ soñğı gaz kertelgän yaqlar da monda, axrı.Ni öçen söylim min bolarnı? Berniçä yıldan Saykiçü tuqtalışı, çäylär-şaşlıqlar yuqqa çıqmas, ä menä Qatmış awılı bulır mikän? Keşelär qalır mikän monda? Äniem berençe sıynıfqa uqırğa kergändä, utızlap bala bulğan. Bıyıl urta mäktäpne 11 uquçı tämamladı. Şularnıñ berse dä awılda qalmağan. Ä berençe sıynıfqa uqırğa nibarı 3 bala kergän. Yäşlär uquğa-eşkä Qazanğa, Mamadışqa, Çallığa kitä. Uqır, torır, eşlär cirläre bulmağannar da barıber çemodannarın kütärep yulğa çığa. Menä şunda awıl belän genä tügel, tatarlıq belän dä xuşlaşqanın üzläre dä belmi. Tatar keşese awılda tora, disäk, bu awılda äbilär-babaylar ğına qalıp bara. Qatmışta yäşäwçelärne dä, annan çığıp kitüçelärne dä bitärlisem kilmi. Küzgä taşlanğannı ğına äytäm. Yul buyındağı say çişmä yaqtaşlar häm millättäşlär tormışınıñ soñğı tuqtalışına oxşağan. Bik moñsu, ayanıç xäl. Elek min şaw-şulı tatar tele siräk yañğırıy torğan şähärdän Qatmışqa qayta idem. Xäzer isä yul çitendäge Mamadışça Makdonal’dsqa kilep töşkäç, uyğa qalasıñ. Artta – Qazan, alda – Qatmış... Qayda soñ sin, tatarça tormış, millätebezneñ çäçäk atqan alanı qayda?
Diana İbrahimova