Rusiä xakimiateneñ Beslan mäktäbendäge faciğä xaqında cämäğätçelekkä bar mäğlümatnı da citkerergä telämäwe iñ yuğarı däräcädä raslandı - prezident Putin düşämbedä çit il xäbärçeläre belän söyläşkändä, mäktäptä totıq alu häm aña yasalğan höcüm waqıtında yözlägän keşeneñ hälak buluı cämäğätçelek tarafrınnan tikşerelmäyäçäk. Putin, monı tieşle xezmätlär üzläre genä tikşersä dä bik citkän dip belderde. Ämma xakimiat bu mäs''älädä barı tik üzenä caylı farazlarnı ğına yaqtırtırğa tırışsa da, Rusiädä tänqit süzläre äle haman da işetelä.
"Tänqit äle haman da işetelä" dip äytü yuqqa tügel, xörmätle tıñlawçılar. Xakimiatneñ bar möhim tele- häm radiokanallarnı üz qulına aluı belän alarda tänqit süze tämam yuqqa çıqtı, şul mäğlümat çaraları xäzer barı tik räsmi qaraşlarnı yaqtırtu häm xakimiat kürsätmälären ütäw belän genä şöğellänä. Başqa törle qaraşlarnı älegä qayber basmalarda ğına kürep bula, läkin alarnıñ kiñ cämäğätçelekkä citü mömkinlekläre şaqtıy çiklängän, xalıqnıñ küpçelege däwlät televideniäse, yäğni xakimiat birgän mäğlümat belän genä qänäğätlänergä mäcbür. Ä xakimiat isä bügenge könnärdä, bar ilgä taralğan qayğı wä näfrät xisen, xalıqnı üze, terrorğa qarşı ayawsız köräş eşe tiräsenä tuplaw maqsatında faydalanıp qalırğa tırışa. Qayberäwlär xökümätneñ şuşı omtılışın ixtiari qabul itä. Düşämbedä Piterburda, ä sişämbe könne Mäskäwdä uzğan räsmi cıyınnarğa şular kilgän ide. Rusiäneñ tönyaq başqalasında yäşägän film yasawçı Aleksey German:
Audio, Aleksey German
"Bar çiklärne uzıp, başta balanı qalqan itep qullanu, ä annarı anıñ buğazın kisep kitü - andıylarnı üterergä kiräk, läkin bezneñ cäzalaw sisteması kamil tügel, alar añardan bötenläy qurıqmıy häm yılmayıp bara" dip belderä German, Rusiädä älegä ülem cäzaları çığaruğa moratori turında. Ämma şuşı qayğı wä näfrät moxitında da wäzğiatne tiränräk añlarğa tırışuçılar da bar. Alar Kreml''dän, Beslanda tögäl ni buluın açıqtan-açıq bäyän itüen teli. Qayber üzäk basmalarda andıy qaraşlar bigräk tä kiñ yaqtırtıldı. "Moskovski Komsomolets" basması berniçä kön "Xronika vranya" - "Aldaw könyazması" digän rubrika çığarıp kilde, anda xökümät birgän mäğlümatnıñ soñraq yalğan buluı xäbär itelep tordı. Räsmi qaraşqa turı kilmägän yazmalar "İzvestiä" basmasında da dönya kürde. Näticädä anıñ baş möxärrire Raf Şakirov şul säbäple üzen eştän kitügä mäcbür itülären belderde.
Audio, Raf Şakirov
Şakirov süzlärenä qarağanda, "İzvestiä"neñ xucası Prof-Mediagä, basmanıñ uzğan şimbä sanında Beslandağı faciğäne niçek itep yaqtırtuı oşamağan. Üzäk basmalarnıñ qayberlärendä, Beslan faciğäsen, ayırım alğanda iminlek xezmätläreneñ totıqlarnı azat itü öçen nilär eşlägänen tikşerü öçen parlament tarafınnan maxsus bäysez komissiä tözü täqdime dönya kürde. Bu, xakimiat cämäğätçelekkä citkerergä telämägän mäğlümatnı açıqlarğa yardäm itär ide. Läkin prezident Putin üze monı kire qaqtı. Düşämbe könne öç säğät yarım çit il xäbärçeläre häm Rusiä belgeçläre belän söyläşkändä ul, bäysez komissiä tikşerüe öçen ixtiac yuq, iminlek köçläre ütkäräçäk eçke tikşerü bik citkän dip belderde. Putin, "ägär dä parlament andıy komissiä tözärgä teläsä, bu anıñ eşe, läkin alay bula qalsa monıñ näticäse bulmayaçaq, bu säyäsi tamaşağa ğına äylänäçäk" dide. Şunda uq ul, Beslandağı faciğäneñ Çeçnädäge xällärgä bäyle bulmawın qabatladı, ä çäçän bäysezlege barı tik çäçän islamçılarına ğına kiräk dip belderde. Rusiä prezidentı fikerençä, Çeçnäne ayırıp totrıqsızlıqnı Rusiäneñ möselmannar yäşägän başqa töbäklärenä dä cäyelderü maqsat itep quyıla, bu uñaydan Putin, Britaniäneñ "Guardian" basması yazuına qarağanda, Tatarstan häm Başqortstannı telgä ala.
Kärim Kamal
Audio, Aleksey German
"Bar çiklärne uzıp, başta balanı qalqan itep qullanu, ä annarı anıñ buğazın kisep kitü - andıylarnı üterergä kiräk, läkin bezneñ cäzalaw sisteması kamil tügel, alar añardan bötenläy qurıqmıy häm yılmayıp bara" dip belderä German, Rusiädä älegä ülem cäzaları çığaruğa moratori turında. Ämma şuşı qayğı wä näfrät moxitında da wäzğiatne tiränräk añlarğa tırışuçılar da bar. Alar Kreml''dän, Beslanda tögäl ni buluın açıqtan-açıq bäyän itüen teli. Qayber üzäk basmalarda andıy qaraşlar bigräk tä kiñ yaqtırtıldı. "Moskovski Komsomolets" basması berniçä kön "Xronika vranya" - "Aldaw könyazması" digän rubrika çığarıp kilde, anda xökümät birgän mäğlümatnıñ soñraq yalğan buluı xäbär itelep tordı. Räsmi qaraşqa turı kilmägän yazmalar "İzvestiä" basmasında da dönya kürde. Näticädä anıñ baş möxärrire Raf Şakirov şul säbäple üzen eştän kitügä mäcbür itülären belderde.
Audio, Raf Şakirov
Şakirov süzlärenä qarağanda, "İzvestiä"neñ xucası Prof-Mediagä, basmanıñ uzğan şimbä sanında Beslandağı faciğäne niçek itep yaqtırtuı oşamağan. Üzäk basmalarnıñ qayberlärendä, Beslan faciğäsen, ayırım alğanda iminlek xezmätläreneñ totıqlarnı azat itü öçen nilär eşlägänen tikşerü öçen parlament tarafınnan maxsus bäysez komissiä tözü täqdime dönya kürde. Bu, xakimiat cämäğätçelekkä citkerergä telämägän mäğlümatnı açıqlarğa yardäm itär ide. Läkin prezident Putin üze monı kire qaqtı. Düşämbe könne öç säğät yarım çit il xäbärçeläre häm Rusiä belgeçläre belän söyläşkändä ul, bäysez komissiä tikşerüe öçen ixtiac yuq, iminlek köçläre ütkäräçäk eçke tikşerü bik citkän dip belderde. Putin, "ägär dä parlament andıy komissiä tözärgä teläsä, bu anıñ eşe, läkin alay bula qalsa monıñ näticäse bulmayaçaq, bu säyäsi tamaşağa ğına äylänäçäk" dide. Şunda uq ul, Beslandağı faciğäneñ Çeçnädäge xällärgä bäyle bulmawın qabatladı, ä çäçän bäysezlege barı tik çäçän islamçılarına ğına kiräk dip belderde. Rusiä prezidentı fikerençä, Çeçnäne ayırıp totrıqsızlıqnı Rusiäneñ möselmannar yäşägän başqa töbäklärenä dä cäyelderü maqsat itep quyıla, bu uñaydan Putin, Britaniäneñ "Guardian" basması yazuına qarağanda, Tatarstan häm Başqortstannı telgä ala.
Kärim Kamal