30 üktäber köne Rusiädä Säyäsi zolım qorbannarın iskä alu köne bularaq bilgelänä. Şuşı uñaydan Başqortstanda da qayber çaralar uzdırıla. 29 üktäber könne Ufada şuşı xäter könenä bağışlap, «tügäräk östäl» söyläşüye oyıştırıldı. Başqortstan Ministrlar qäbinetı qarşındağı arxiv eşläre idaräse, şulay uq Rusiä Fännär aqädemiäseneñ Ufa ğilmi üzägeneñ Etnoloğıyk tikşerenülär üzäge häm Rusiä Tarixçı – arxivçıları cämğıyateneñ Başqortstan bülekçäse äzerlägän älege söyläşügä küp kenä ğälimnär, deputatlar, ictimağıy oyışmalar wäkilläre häm üzläre säyäsi zolım qorbannarı bulğan keşelär kilgän ide.
Çığış yasawçılar ilne Stalin citäklägän yıllarda, atap äytkändä 1930 yıldan 1953 yılğa qädär, Sowetlar berlegendä häm şul isäptän Başqortstanda şäxes şöhräteneñ yawızlıqlarına ällä küpme misallar kiterde. Äle räsmi sannardan ğına kürenüençä dä, şul yıllar eçendä Rusiädä cämğıse 4 millionnan artıq keşe säyäsi zolım qorbanı bulğan. Ä Başqortstanda şäxes şöhräte tegermäne taşlarına 50 meñnän artıq ber ğäipsez keşe eläkkän. «Xalıq doşmanı» digän naxaq ğäip tağılğan ul keşelärneñ balalarınıñ, yaqın tuğannarınıñ nindi ğazap häm ezärlekläwlärgä duçar buluların da uylasañ, Başqortstandağı säyäsi zolım qorbannarı sanı tağın da arta. Älbättä, soñğı yıllarda naxaqqa ğäiplängän häm distälärçä yıl sörgennärdä iza çikän keşelärneñ zur küpçelege aqlandı. Ämma alarnıñ kübese üzläreneñ aqlanğan buluların belmiçä dä bu dönyadan waqıtsız kitep bardı.
«Tügäräk östäl» söyläşüendä qatnaşqan arxivçılar Başqortstanda soñğı yıllarda repressiägä eläkkän küpme keşelärneñ eşläre tikşerelüye, alarnıñ tuğannarına küpme doqumentlar tapşırıluı xaqında baytaq mäğlümatlar birde. Soñğı sigez yılda alar proquratura, militsiä häm iminlek orğannarınnan kilgän tuğız meñgä yaqın möräcägät buyınça tikşerülär alıp barğan. Şunıñ belän berrättän «qulaq» dip ğäiplänep sörgennärgä ozatılğan keşelär eşlären tikşerü buyınça da 12 meñ möräcägät tikşerelgän häm qorbannarnıñ tuğannarına cawap birelgän. Ğälimnär Aysılu Yunısowa, Rafael Däwlätşin, Ğizetdin İrğälin, tanılğan şağir Ğäzim Şafiqov, şulay uq säyäsi zolım qorbannarınıñ Başqortstan respublikı Assotsiatsiäse räise Mahinur Ütäbäyıwa, assotsiatsiä idaräse äğzası Salawat Tupeyev häm başqalar Stalin repressiäläreneñ küpme keşelärneñ ğömerlären özüye häm yazmışların cimerüye xaqında xisle häm dälille çığış yasadı. Mahinur Ütäbayıwa «Azatlıq» radiosı xäbärçese belän äñgämäsendä säyäsi zolım qorbannarına häm alarnıñ tuğannarına kürsätelüçe matdi häm sotsiäl yärdämneñ citärlek bulmawı xaqında söyläde. (audio)
Säyäsi zolım qorbannarınıñ Başqortstan respublikası assotsiatsiäse räise Mahinur Ütäbayıwa respublikta aldağı könnärdä dä zolım qorbannarın iskä alu buyınça qayber çaralar uzaçağın äytte. 30 üktäber könne Ufada şäxes şöhräte qorbannarın iskä alu yözennän, başqala üzägendäge häykälgä çäçkälär salu häm şunda uq miting oyıştıru qaralğan. Ä töştän soñ Neftçelär mädäniät sarayında säyäsi zolım qorbannarı öçen tantanalı kiçä bula. Anda, här yıldağıça, küçtänäçlär dä taratılaçaq.
