İran belän Süriä urtaq doşmanğa qarşı berläşäme?

Quşma Ştatlarnıñ İran belän Süriägä arta barğan basımı sürätendä bu ike il üz-ara xezmättäşlegen köçäytäçägen belderde. Bu berläşüneñ nidän ğibärät bulaçağı älegä bilgesez. Läkin belderülärneñ Waşingtonnıñ İran belän Süriägä qarata täniqtennän soñ yasaluı iğtibarnı cälep itä.
Süriä premier-ministrı Möxämmät Naci äl-Otari çärşämbedä Tähranda İran vitse-prezidentı urınbasarı Möxämät Riza Arif-Yazdı belän oçraşqannan soñ bolay dip belderde:

Audio (Möxämmät Naci äl-Otari)

"Mondıy mäsälälär kütärelgändä, Süriä belän İran arasında, mönäsäbätlärne üsterü niätendä urtaq bäyläneşlär buldırıla."

Äl-Otari da, Arif-Yazdı da illärenä yanağan urtaq yanawlar turında söyläsälär dä, Amerikanı telgä almadılar. Şul uq könne Berlinda İrannıñ tışqı eşlär ministrı Kamal Xarazi Süriä belän tığızraq mönäsäbätlär qorunı ğädäti xezmättäşlek itep kürsätergä tırıştı:

Audio (Kamal Xarazi)

"İran belän Süriäneñ qayber urtaq mänfäğätläre bar. Bu berdän front tözüne añlatmıy. Yaqın könçığıştağı problemalarnı çişü öçen, bez barıbız da – Yevropa da, Yaqın könçığış illäre dä – ber-berebezgä yärdäm itergä, xezmättäşlek itergä tieş."

Xäyer, İran belän Süriä çittän kilgän yanawğa qarşı berençe tapqır ğına berläşmi. Ğiraq belän tarixi bäyläneşlärgä qaramastan, Süriä, 80nçe yıllarda İran-Ğiraq suğışında İrannı xupladı. Gärçä, monıñ töp säbäbe – Süriä prezidentı Xafiz Assad belän Ğiraq citäkçese Saddam Xösäyen arasındağı üz-ara doşmanlıq bulsa da. Monnan tış Süriä belän İran 80nçe yıllarda Quşma Ştatlarnı, ä 2000nçe yılda İzrailne Livannan kitergä çaqırdı.

Soñğı berläşü xäbäre dä Quşma Ştatlardan kilgän tänqit sürätendä yañğıradı. Waşington İrannı terrorçılıqnı xuplawda häm atom qoralı yasaw niätendä ğäyepli. Süriä şulay uq terrorçılıqnı xuplawda, Ğiraqtağı koalitsiä köçlärenä qarşı çığuda ğäyeplänä. Süriä dä, İran da bu ğäyepläwlärne kire qağa.

Düşämbedä Livannıñ elekke premier-ministrı Rafik Hariri üterelgännän soñ, Waşingtonnıñ Süriägä basımı tağı da arttı. Räsmi Dämäşk moña qatışı buluın kire qaqsa da, Livanda 14 meñ xärbi totqan Süriäneñ bu üterügä qatışı bar digän şiklär äytelä.

Çärşämbedä Quşma Ştatlarnıñ beryulı berniçä yuğarı räsmie Süriä belän İran isemenä kisken tänqitlär äytte. Senatnıñ tışqı bäyläneşlär komitetında yasağan çığışında däwlät sekretare Condoleezza Rice Süriäne "zur problema" dip atadı:

Audio (Condoleezza Rice)

"Süriä zur problema bulıp tora, monda şik yuq. Bez Süriäne Livannan xärbilären çığarırğa çaqırğan qararnı nıq xuplıybız, çönki xalıqara cämäğätçelek Süriäneñ üz çirendä häm könyaq Livandağı ğämällärenä qarşı torırğıa tieş."

Condoleezza Rice şulay uq Süriäne Ğiraqtağı amerikan xärbilärenä qarşı toruda ğäyepläde. Çärşämbedä İran belän Süriä isemenä ğäyepläwlärne saqlanu ministrı Donald Rumsfeld häm Küzläw İdaräseneñ yaña citäkçese Porter Goss ta qabatladı.

-Ali Gilmi