17 martta Mäskäwdä Tışqı eşlär ministrlığı qarşındağı Xalıqara mönäsäbätlär institutında “Dönya dinnäre terrorğa qarşı, yäşlärneñ millätara, dinara kileşüçänlege” digän temğa konferensiä bulıp uzdı. Ul konferensiäne xalıqara mönäsäbätlär institutı belän berlektä Rusiäneñ berläşkän millätlär oyışmasına teläktäşlek fondı häm “Möselmannar terrorğa qarşı” dip atalğan ictimaği oyışma oyıştırğan. Konferensiädä bilgele ğalimnär, ilçelär häm küp sanda törle yuğarı uqu yortları studentları qatnaştı. Çığışlarnıñ töp temı terror häm añar qarşı köräş temı bulsa da, bu mäsälägä qarata törle fikerlär yañğıradı. Xalıqara mönäsäbätlär institutnıñ rektor urınbasarı Oleg Vorob'yev terrornıñ tarixına küz salıp, dini terror äle urta ğasırlarda uq bulğan dip, inkwizisiä xaqında iskä aldı. Annan soñ çığışı yasağan şul uq institut professorı Andrey Zubov, terror tarixı Franöuz rewolyuöiäsennän başlanğan. Çönki inkwizisiä zamannarında niçek kenä bulmasın mäxkämä kebek oyışma eşläp kilgän. Fransuz revolyutsiäse, 19 ğasır axırındağı rus revolyusionerları terrorı, soñınnan qızıl terror, Stalin terrorı - Rusiädäge terrornıñ başı şular dide Zubov. Häm ul ägär dä yegermençe ğasırdağı terror dingä qarşı alıp barılsa, 21 ğasırda terrorçılar dinne üz maqsatlarında qullana başladı dide. Din isemennän ğäipsez keşelärne üterüçe terrorçılar, dinne ğomümän beterü yulına basuçılar dide Andrey Zubov Xalıqlar duslığı institutı professorı Abdul Nururlayıv üzeneñ çığışında dini terrornı nadan keşelär keşe başqara. Dini tärbiäne öydä ata analar birergä tieş. Häm inde başqa dinnär tarixın fänni nigezdä mäktäplärdä uqıtırğa kiräk digän fikeren äytte. Bu konferensiädä şulay uq İnğuşetiä prezidentı Murad Zyäzikov ta qatnaştı. Anıñ fikerençä terror ğomümän qawqaz xalqına xas närsä tügel. SSSR cimerelgännän soñ ideolğoiä buşlığında qalğan töbäkkä çittän kertelgän närsä ul terror dide Zyäziqov. Bu xäldä ayırım dinne, ayırım xalıqnı gäyepläw döres tügel dide ul. Häm Tönyäk Qawqaz mäsäläläre belän Tönyäk Kavkaz xalıqlarına ciränep qarağan, ul xalıqlarnıñ mädäniätın da mentalitenın da belmägän, ber tapqır da Qawqazda bulmağan keşelär şöğıllänä, dide ul. Xäzerge waqıtta bezneñ töbäktä sösial mäsälälärne dä çişärgä kiräk. Beslan trağediä, läkin ber Beslan turında ğına söylise tügel, bügenge köndä Çeçnyäda da bik küp bala ülä dide İnğuşetiä prezidentı Murad Zyäziqov.
Xalıqara mönäsäbätlär instituında ütkän konferensiä ike öleştän tordı. İkençe öleştä studentlar disqussiäse buldı. Konferensiädä student oyışması citäkçese Älbert Ğäleyev ta çığış yasadı. Älbert tumışı belän Tatarstannan, Yar Çallı şehärennän ikän. Ul inde dürtençe qursta uqıy. İnstitutqa üz köçe belän kergän. Uqunı tämamlağannan soñ Mäskäwdä qalıp, Rusiä prezidentı apparatında eşlärgä xıyallanam dide ul. Ä inde terror belän köräş yäşlärneñ maqsatın ul, nadanlıq belän köräştä kürä, dini, milli mäsälärne añlatıp ağartu eşe alıp bararığa kiräk di, Älbert. Tatarstandağı wazgiät bar keşegä dä ürnäk bulıp torırılıq dide Älbert Ğäliev.
Konferensiädä şulay uq Sögüd Ğaräbstanınıñ Rusiädäge ilçese Möxämmät Xäsän Abdel Wali dä çığış yasadı. Häm terrorçılarnıñ islam dine belän bernindi urtaqlığı yuqlığın äytte. Söged Gäräbstanında 22 terror ğämäle buldı, ä inde 50gä yaqını buldırılmıy qaldı dide ul. Konferensiädä qatnaşuçılar Deklaratsiä qabul ittelär. Anda terror dinnärgä qarşı ğämäl, şunıñ öçen anı nindider dingä bäyläp kürsätügä bez qatğıy qarşı çığabız digän yullar bar.
Näzifä Kärimowa, Mäskäw
