Psixik sälämätlek buyınça bötendönya federatsiäse tarafınnan qabul itelgän bu kön 13 yıl däwamında bilgelänep ütelä. Xäyer, depressiä, şizofreniä, Al'sgeymer awıruı, narkomaniä, epilepsiä, aqıl zägıyf'lege kebek psixik awırular belän köräşügä ber kön genä citmi, älbättä. Bu kön psixik awıruları problemasına cämäğätçelekneñ iğtibarın arttırırğa, bügenge qırıs zamanda keşelärneñ psixik sälämätlegen saqlawğa bağışlana.
Psixik sälämätlek ul fizik sälämätlegeneñ, ä dimäk il iqtisatı stabil' buluınıñ nigeze di belgeçlär. Çönki bik küp awırular nervlar kierenkelege arqasında kilep çığa. Mäsälän, aşqazanda yazva yäki infarkt kebek awırular barlıqqa kilsen öçen, ğasabilanu bik citä. Alkogolik, narkomannar da psixik awıruları, alar dönyadan qurqıp, şul räweşle qaçıp kitälär.
Tatarstannıñ psixik awıruları xastaxanäse tabibı Liliä Miñnetcanova äytüençä, respublikada 92 meñnän artıq keşe törle psixik awırular belän terkälgän, şularnıñ 25 meñe - Qazanda. Tabipnıñ süzlärenä qarağanda soñğı waqıtta kübräk nevroz diagnozı belän möräcäğät itälär. Soñğı berniçä yılda ğına da nevrozlar 30%qa artqan di tabip. Säbäbe stabil' bulmağan sotsial' tormış, tübän yäşäw şartları, cämğiättäge kierenkelek. Qatlawlı psixik awırular sanı respublikada şaqtıy stabil' qala, dide tabip Liliä Miñnetcänova.
Zurlar ğına tügel, bala-çağalar da bügen psixolog, psixoterapevt yärdämenä bik moxtac. “Şähri Qazan” gäzite mäğlümatına qarağanda Tatarstanda 600 meñnän artıq balanıñ sälämätlege belgeçlär tikşerüen taläp itä. Ä respublikada uzğan yılda nibarı unlap rayonda ğına balalar psixiatrları eşlägän. Soñğı yılda ğına da dispanser isäbenä 18 meñ bala basqan, di belgeçlär. Alar arasında yäşüsmerlär genä tügel, ä öç yäşkä qädärge bulğan sabıylar da yış oçrıy. Bu balalarnıñ kübese balalar yortlarında tärbiälänä. Häm alarğa tabip quyğan diagnoz härwaqıtta da bertörle diärlek: aqılğa zägıyf'lek, nervlar kierenkelege, psixika bozılu. Balalarnıñ bu “olı” çirlär belän awırıy başlawlarına alar yäşägän moxit, tärbiä dä ğayıple dip yaza “Şähri Qazan” gäzite xäbärçese Ence Yaqupova. Belgeçlär äytüençä, totrıqsız ğailälärdä üskän häm yätim sabıylarnıñ 70%tında ozaqqa suzılğan stress xaläte küzätelä. Älbättä, mondıy awıru balalar uquda artta qala, tärtip boza, psixiatr yärdämennän baş tarta. Tabiplar alarğa mäcbüri däwalaw kursların bilgeli yäisä maxsus korreksiä mäktäplärenä urnaştıra. Mondıy mäktäplär Çallı, Tübän Qama şähärlärendä, Teläçe häm Biektawda eşli. Qazanda şundıy 114 sıynıf açılğan. Monnan tış zur ähämiätkä iä ternäkländerü üzäkläre bar. Läkin, älbättä, bolar ğına citmi, çönki bügen invalid balalarnıñ här dürtençese psixiatrlar yärdämenä moxtac.
Qızğanıç ki, bu könne Tatarstanda psixik sälämätlekkä bağışlanğan çaralar bik küzgä çalınmadı. Ä aqıllılar uylamasa, aqılsızlar sanı artırğa mömkin.
Al'bina Zäynulla