Ğinwarnıñ 1-endä Yaña 2006-nçı yıl ğına tügel, Rusiäneñ industrial'' "sigezlek"tä räislek itüe dä başlana. Östäwenä, şul uq könne Mäskäw Ukrainağa gaznı elekke bäyälärgä satuın tuqtatırğa cıyına. Şunıñ sürätendä, Rusiäneñ Ukrainağa şundıy açıqtan-açıq iqtisadi basım yasawı anıñ "sigezlek"täge räislegenä tap töşermime, bu şartlarda Mäskäw aña layıqlımı, digän sorawlar tua.
Kiläse 2006-nçı yılnı Rusiä dönyadağı iñ aldınğı, iñ qüwätle däwlätlärneñ citäkçese bularaq ütkärergä cıyına. İlneñ şöhräte turında tuqtawsız söylägän prezident Putin öçen bu Rusiäneñ dönyadağı urının tağın da nığıtu mömkinlegen birä. Formal'' töstä Rusiä industrial'' "cidelek"kä kermi, anda barı tik Yaponiä, Britaniä, Fransiä, İtaliä, Germaniä, Kanada häm Quşma Ştatlar ğına äğza bulıp tora. İqtisadi qüwäte yağınnan da Rusiä alardan şaqtıy qalışa. Ämma Mäskäw soñğı yıllarda üzen dönya bazarında energiä çimalları belän tä''min itüçe bularaq tanıtırğa tırışa häm anıñ räislege waqıtında "cidelek" wä Rusiä berençe planğa näq menä energiä mäs''älälären çığarırğa teli. "Cidelek" "sigezlek"kä başta säyäsi ölkädä äylängän ide, xäzer inde Mäskäw monı üze öçen iqtisadi ölkädä dä ireşüne, üzen tulı xoquqlı äğzağa äyländerüne maqsat itep quya.
Ämma anıñ şuşı niäte - yäğni energiä çimalları belän tä''min itüdä üzen totrıqlı partner itep kürsätergä tırışuı, soñğı könnärdä qırıs sınaw uza. Mäskäwneñ Ukrainağa satqan gaz bäyäsen yaña yıldan 4 märtäbä arttıruı häm bu mäs''älädä üzen qırıs totuı, anıñ Könbatış öçen totrıqlı partner bula aluın şik astına quya.
"Gazprom"nıñ Ukraina xökümätenä qarşı alıp barğan höcüme tiskäre näticälärgä kiterä aluın abaylap, nizaqnı yomşatu eşenä prezident Putin üze kereşte. Atnakiç ul Rusiä häm Ukraina energiä türälären üzendä qabul itep, kilep tuğan wäzğiat öçen näq menä alarnı ğäyepläde häm tiz arada çişeleş tabunı taläp itte:
"Sez, häm bu oçraqta min şuşı oçraşuda qatnaşqan Rusiäneñ dä, Ukrainanıñ da wäkillären küz aldında totam - çın ber krizis tudırdığız, häm ber energiä ölkäsendä genä tügel. Xäzer inde ul ike il arasındağı krizisqa oşap tora häm bu bik yaman ber närsä", di Vladimir Putin.
Läkin prezident bu süzlären kübräk tışqı dönya öçen yasadı bulsa kiräk - anıñ kisätüenä qaramastan, "Gazprom" inde gaznı tuqtatu künegülären ütkärde häm monı televideniä aşa da kürsätte. Comğa könne "Gazprom" başlığı Aleksey Miller tağın da qırısraq belderü belän çıqtı:
"Ägär dä Yaña yılğa qädär qalğan säğätlär eçendä Ukraina yaña kileşüne imzalamasa, 1-nçe ğinwarda, Mäskäw waqıtı belän irtänge 10-da Rusiädän Ukraina qullanuçıları öçen gaz quu tulısınça tuqtatılıçaq, bez tögäl häm täwäkkäl eş itäçäkbez", dip kisätä "Gazprom" başlığı Ukraina yağın.
Mäskäw xäzer meñ kubometr gaz öçen Kievtän 230 dollar teli, ä ukrain prezidentı Viktor Yuçenko isä "obyektiv" bäyä bulıp 75-80 dollar tora, dip belderä. Ul şulay uq Rusiäneñ, kütärelgän bäyälärne qaplaw öçen täqdim itkän kreditın da kire qağa:
"Ukraina öçen qulay bäyägä kilgändä, bez täqdim itelgän zur kreditlarğa räxmätle, älbättä, tik Ukrainağa alar kiräk tügel, obyektiv räweştä bilgelängän bäyäne Ukraina üz aqçası belän tüliäçäk", di Yuçenko, näq menä "obyektiv bäyälär" digän süzlärgä basım yasap.
Ber yıl elek äflisün inqilabı kiçergän häm Könbatışqa taba awışa barğan Ukrainanı şulay itep Rusiädän kilgän qaz öçen iñ zur bäyälär kötä. Ärmänstan, Azärbaycan, Gruziä, misal öçen, ber meñ kubometr öçen 100 dollar caması tüliäçäk, ä menä Mäskäwneñ küptänge berektäşe, Lukaşenkanıñ zolım xakimiate urnaşqan Belarus isä näq şul ük küläm gaz öçen 50 dollardan da azraq sarıf itäçäk. Şuña kürä dä qayber küzätüçelär, Mäskäw gaz satunı elekke sovet illären kire üz tä''sirenä alu, yäğni säyäsi maqsatta qullana, dip isäpli. İkençeläre isä, Rusiä şulay itep barı tik üz mänfäğätlären genä qayğırta, Könbatış üze dä näq şunı uq eşli, dip belderä.
Kärim Kamal
Ämma anıñ şuşı niäte - yäğni energiä çimalları belän tä''min itüdä üzen totrıqlı partner itep kürsätergä tırışuı, soñğı könnärdä qırıs sınaw uza. Mäskäwneñ Ukrainağa satqan gaz bäyäsen yaña yıldan 4 märtäbä arttıruı häm bu mäs''älädä üzen qırıs totuı, anıñ Könbatış öçen totrıqlı partner bula aluın şik astına quya.
"Gazprom"nıñ Ukraina xökümätenä qarşı alıp barğan höcüme tiskäre näticälärgä kiterä aluın abaylap, nizaqnı yomşatu eşenä prezident Putin üze kereşte. Atnakiç ul Rusiä häm Ukraina energiä türälären üzendä qabul itep, kilep tuğan wäzğiat öçen näq menä alarnı ğäyepläde häm tiz arada çişeleş tabunı taläp itte:
"Sez, häm bu oçraqta min şuşı oçraşuda qatnaşqan Rusiäneñ dä, Ukrainanıñ da wäkillären küz aldında totam - çın ber krizis tudırdığız, häm ber energiä ölkäsendä genä tügel. Xäzer inde ul ike il arasındağı krizisqa oşap tora häm bu bik yaman ber närsä", di Vladimir Putin.
Läkin prezident bu süzlären kübräk tışqı dönya öçen yasadı bulsa kiräk - anıñ kisätüenä qaramastan, "Gazprom" inde gaznı tuqtatu künegülären ütkärde häm monı televideniä aşa da kürsätte. Comğa könne "Gazprom" başlığı Aleksey Miller tağın da qırısraq belderü belän çıqtı:
"Ägär dä Yaña yılğa qädär qalğan säğätlär eçendä Ukraina yaña kileşüne imzalamasa, 1-nçe ğinwarda, Mäskäw waqıtı belän irtänge 10-da Rusiädän Ukraina qullanuçıları öçen gaz quu tulısınça tuqtatılıçaq, bez tögäl häm täwäkkäl eş itäçäkbez", dip kisätä "Gazprom" başlığı Ukraina yağın.
Mäskäw xäzer meñ kubometr gaz öçen Kievtän 230 dollar teli, ä ukrain prezidentı Viktor Yuçenko isä "obyektiv" bäyä bulıp 75-80 dollar tora, dip belderä. Ul şulay uq Rusiäneñ, kütärelgän bäyälärne qaplaw öçen täqdim itkän kreditın da kire qağa:
"Ukraina öçen qulay bäyägä kilgändä, bez täqdim itelgän zur kreditlarğa räxmätle, älbättä, tik Ukrainağa alar kiräk tügel, obyektiv räweştä bilgelängän bäyäne Ukraina üz aqçası belän tüliäçäk", di Yuçenko, näq menä "obyektiv bäyälär" digän süzlärgä basım yasap.
Ber yıl elek äflisün inqilabı kiçergän häm Könbatışqa taba awışa barğan Ukrainanı şulay itep Rusiädän kilgän qaz öçen iñ zur bäyälär kötä. Ärmänstan, Azärbaycan, Gruziä, misal öçen, ber meñ kubometr öçen 100 dollar caması tüliäçäk, ä menä Mäskäwneñ küptänge berektäşe, Lukaşenkanıñ zolım xakimiate urnaşqan Belarus isä näq şul ük küläm gaz öçen 50 dollardan da azraq sarıf itäçäk. Şuña kürä dä qayber küzätüçelär, Mäskäw gaz satunı elekke sovet illären kire üz tä''sirenä alu, yäğni säyäsi maqsatta qullana, dip isäpli. İkençeläre isä, Rusiä şulay itep barı tik üz mänfäğätlären genä qayğırta, Könbatış üze dä näq şunı uq eşli, dip belderä.
Kärim Kamal