14 iyüldä Mordoviänıñ Romodanovo rayon üzägendä möselman yäşläreneñ «Al'-Ansar» ruxi-mägrifät lagerın yabu tantanası ütte. Monda Mordoviä televidenie kanalı töşerülär alıp bardı häm şul uq könne respublika televideniese üzeneñ yañalıqlarında bu tantananı kürsätte. 10 kön barğan bu lager' Mordoviä Respublikasınıñ mäktäp uquçıları öçen ikençe qat inde oyıştırıla. Monda Lämberä, Romodan, Ruzaevqa, Qadoşkin rayonnarınnan häm Saransk, Ruzaevqa şähärlärennän 38 malay cıyılğan ide. Kürşe Tübän Novgorod ölkäsennän dä ber malay bar ide monda. Balalar Romodanovo poselogınıñ 7 nçe professional' uçilişçe binasında yäşägännär häm monda uq alarğa däreslär dä birelgän.
Tantana waqıtında lager' direktorı Marat Salimov, Mordoviä möftie Räşit Xalikov, Mordoviänıñ yäşlär politikası buyınça Däwlät komitetı wäkile Anatoliy Çuşkin häm başqalar çığış eşläde. Möfti Räşit xäzrät här malayğa lager'nı beterü turında matur diplom häm büläklär birde. İñ yaxşı uñışlarğa ireşkän balalarğa östämä büläklär dä birelde. Balalarğa üzläreneñ tatar telen şomartır öçen mömkin qädär yışraq “Azatlıq” radiosın tıñlarğa täqdim itelde häm här balağa radionıñ efirğa çığu waqıtı häm dulqınnarı yazılğan kalendarik büläk itelde.Uzğan yıl “Al'-Ansar” lagere Mordoviä byudjetınnan yärdäm alğan ide. Ä bıyıl andıy yärdäm bulmadı. Lager'nıñ direktorı Marat Salimov söyli:
– В прошлом году нам бюджетная поддержка была в размере 25 тысяч на питание детей. В этом году мы просили, но нам сказали, что в бюджете денег не заложено. В принципе мы нашли и сами средства. Здесь даже нам не столько сама материальная поддержка, найдутся, так сказать, средства. Дело в том, что материальная поддержка нужна как скорее моральная поддержка со стороны правительства, государства. Я думаю, этого будем добиваться, потому что у нас все конфессии должны равно поддерживаться, а поскольку православные лагеря у нас финансируются из бюджета, в том числе и республики, поэтому мы будем добиваться, чтобы и наш лагерь тоже, хотя бы частично, но финансировался из бюджета республики.
Uzğan yıl Lämberä awılında ütkän “Al'-Ansar” lagerendä qızlar da bar ide. Ä bıyıl, Romodanovoda, alar yuq ide. Monı Marat Salimov, ber yaqtan aqça citmäw belän añlata, ikençe yaqtan, qızlarğa yaxşıraq şartlar kiräklege belän.
– Условия для девушек должны быть получше. Вот опыт проведения в Лямбире показал, что все-таки девочкам тяжело, такие вот, походные, можно сказать, условия, в которых мы здесь проводим, поэтому мы найдем базу получше и для девушек тоже смену проведем.
Xäzerge Rusiäda niçämä-niçä yıllar ütkärelgän islamğa qarşı propaganda tatar keşelärenä dä tä'sir itä. “Möselman yäşläreneñ lagere” digäç, qayber tatar ata-anaları qurqıp ta qala ikän.
– Ну вот например, в одно татарское село приехали, Ломаты Дубенского района, и вроде бы все не против, но потом кто-то слух пустил, что там мусульманский лагерь по подготовке муджахедов. И это как бы все застопорилось, хотя нам, и правительство нам помогало, и вот Госкомитет по делам молодежи, то есть это все официально, открытый абсолютно лагерь, тем не менее как бы родители за своих детей очень боятся, что как бы их ничему не тому не научили.
İslamnan qaraçqı eşläp, islam belän xalıqnı qurqıtıp torğan Rusiä propagandası şul uq waqıtta pravoslav çirkäw oyıştırğan yarım-xärbi yäşlär lager'ları turında gel yaxşı tonda ğına yaza häm söyli. Mäsälän, Mordoviäda berniçä yıl eşläp kilgän pravoslav skautlar lagereneñ eşen mondağı televidenie bik maqtap kürsätä. Ä bit “skaut” süze inglizçädän “xärbi küzätçe”, yäğni, urısça “razvedçik” digän mäğnäne añlata. Şul Mordoviänıñ pravoslav skautları urmannarda yöri, sport häm turizmnan başqa, xärbi dissiplinalarnı da öyränä, skautlar xätta mıltıqtan ta atalar. “Möselman skautları lageren” oyıştıru tügel, anıñ turında uylarğa da qurqınıç kebek, şunda uq “ekstremizm” häm “terrorizm” yarlıqları yabıştırıp quyar idelär.
– Здесь на самом деле двойные стандарты, честно говоря. Вот мы проводили спортивно-туристическую эстафету, я сам ее проводил, допустим, в других лагерях, будучи там вожатым, работал и там был специальный этап, допустим, стрельба из пневматической винтовки. Здесь мы его в этом лагере специально убрали, только потому что, чтобы дети случайно не сказали родителям [на вопрос] “Чему вас там учили?” – “Мы из винтовки стреляли”. Дело в том, что такая ведется вообще пропаганда против ислама на мировом уровне, что достаточно мы дистанцируемся вот от всех таких элементов, которые можно связать с какой-то войной и так далее. Нам это вообще не нужно. Наша главная задача, чтобы поведение детей было такое, что людям эта религия понравилась и они брали с них пример. Всё. Пусть они спортом занимаются в школах, патриотических клубах и так далее, и так далее. Но при этом они будут мусульманами, которые знают свою религию. Всё.
Balalar üzläre ni söyli soñ?
– Atlarığıznı podryad ätä barığız.
– Räis, Rail', Ali.
– Lager' oşadımı üzegezgä? Räis.
– Da. Miña wıt yaqşı oşadı.
– Närsäse oşadı?
– Niçekkä yaqşı uqıtalar.
– Rail', siña närsä oşadı? Bälki närsä bulsa oşamağandır da?
– Oşadı betene: unyatalar, uqıtalar, yoqlatalar, betene oşadı.
– Ali, ä siña närsä oşadı? Bälki vse-taqi närsäder oşamağan?
– Miña ike däres oşadı: Qoran da i Aqida.
– Minem isemem Xayrov Rinat. Min Latıyşovqa awılınnan kildem monda, bu lager'ğa. Küçtem cidençe klassqa, unike yäşemdä min.
Tağı ber malay, Alukaev Bulat, Saranski şähäreneñ 19 nçı mäktäbendä uqi:
– Xadislar erändek, yedinobojienı, fikxnı, täxarätlär niçek alırğa.
Uzğan yılda lager'ğa kilgän balalarnıñ härberese yañadan monda kilergä teläsä dä, mömkinleklär çiklängän bulğanlıqtan, här rayonğa kvotalar bilgelände häm 38 baladan bişesen genä ikençe qat uqırğa alğannar. Monda kilgän malaylarnıñ islam dinen belü däräcäläre dä törle. Qayberlären islam normalarına öylärendä äti-äniläre öyrätä, ä qayberläre, kiresençä, bu lager'dan öylärenä qaytqaç äti-änilären öyräter. Mäsälän, Ruzaevqa şähärennän eşmäkär Rinat Rezepovnıñ böten ğailäse 5 qat namazda, 10 yäşlek ulı İldar da, möselman balası bularaq, 7 yäşennän inde namaz tärtiben üti. Şuña karamastan, Rinat Rezepov ulı İldarnı ikençe märtäbä “Al'-Ansar” lagerenä kiterä.
– Rinat äfände, sez üz balalarığıznı evegezdä islam tärtibendä tärbiälisez. Ölkän ulığız bıyıl “Al'-Ansar” lagerena berençe qat kilde.
– Üzem inde biznesmen bulğanda waxıtım citeşmi anıman däreslär biregä. No, inşalla, biş waxıt namaznı da uqi, barça ailäm biş waxıt namazda. Xazer inşalla min telefonman da şaltırattım, süläştem anıman, xazer inde barça xareflärne yaza belä, ber-ike sürä erängän. Şınıman bik kiñäneç.
Ä Saranski şähäreneñ ber oyışmasında baş buxgalter bulıp eşläwçe Damirä Nadrşina üze dä islamğa yaña ğına qayta başlağan. Anıñ 10 yäşlek ulı Moxammät “Al'-Ansar” lagerennän soñ üzeneñ ğailäsendä islamnı iñ yaxşı belüçegä äverelgän.
– Vot xazer Magometnı sez evegezgä alıp kitäsez. Monda torğannan soñ nindi bulsa almaşınular barmı anın wıt tärtibendä, üzen-üze alıp baruında, barmı nästä bulsa?
– Olan almaşınğan, yaqşırğan, bik udovletvorennıy, to şto, bik kiñängän, şto namaz uqırğa erängän, lapta unyarğa erängän, arab xareflären erängän, yaza belä, kiñänep süli, ışandıra bezne dä erätergä, i señelen dä erätergä.Mordoviänıñ mäğärif ministrlığı, federal' iminlek xezmätkärläre häm başqa instansiälar kilep lager'nı bik centekläp tikşergännär. Lager'nıñ xucalığın alıp baruçı Nail' Vagapov şulay äytte.
– Kilep proverkalar buldı, baqtılar, bezneke все по документу, yebar närsä, niçek ätälär, соответствует законам России, bernärsä niçeğo şundıy grubıylar bernärsä yuqtır. Daje melkilar da ni dä yuq ide. Woopşım syu normal'nıy ide.Lager'nı yabu islam konsertı belän bette. Balalar Ümär Xayämneñ rubaiların, üzgä şiğırlärne uqıdılar, törle islam ruxındağı ğibrätle xikäyälärne säxnäläşterdelär. Konsert betkändä lager'nıñ öç uqıtuçısı ğaräp telendä ber patriotik cır başqardılar.
Azatlıq radiosı öçen Mordoviädan İrek Bikkinin.
