Seber tatarlarınıñ häm Tömän ölkäsendä yäşäwçe başqa tatarlarnıñ milli mädäni möxtäriäte üzeneñ iñ zur cıyınına äzerlänä. Qorıltay bulaçaq. İke yılğa ber tapqır ütä torğan bu forumnıñ waqıtı äle xaman täğayın genä bilgelänmägän. Dekäbr urtasında bulırğa tieş,- dide miña awtnomiä räise Fäyzulla Kamalov. Başta 10 sına bilgelägän idelär. Ämma bu könnärdä Bötendönya tatar kongressı uzeneñ cıyılışın ütkärgänlektän, Qazan kiçekterüne ütengän.
2 yıl waqıt eçendä Tömän ölkäseneñ könyäğındağı tatar xäräkäteneñ uñışları häm citeşsezlekläre nindi soñ? Bu sorawğa cawap ezläp milli xäräkättä çittä bulmağannar belän oçraştıq. Rifkät Nasibullin- möxtäriät şurası äğzası, ölkä xaqimiäteneñ milli eşlär qomitetı wäkile. “Niçek uylısız? Milli xäräkät alğa baramı, ällä ber urında taptanamı?”,- digän sorawğa ul, bolay dip cawap birde:
-Administratsiä bulışlığı artqannan artıp utıra. Bolay äytkändä finans yaqtan da. Yaña proğrammalarnı qarar çığarğanda. Bez äytäbez inde saz awıllar turlı. Yullarnı yañartu, şul rayonnarda mäktäplär tözü. Mäğärif, mädäniät üzäklären kütärtü. Andıy sorawlarnı qarawnı kübräk ixtibar itätelär xäzer administratsiä dip äytkäle bula. İkençeläy äytkändä... mäğärif yortlarında tatar tele uqıtunı, min rayonnardan uzıp yöredem, konferensiälär bezneke ütte. Mestnıy autonomiälärneke, anda utırışlarda kütärelde. Tatar tel, ädäbiätıbız yıldan yıl azaytılıp utıra,- dip. Äwäl 5 säğät bezneke bulğan, xäzer 3-2-1 säğätkä qalğan. Mädäniät yortları azaytılu baratı. Maloqomplektnıy mäktäplärdä 20-30 bala. Alay soderjät itmäybez dip. Bezneke qarar bar anda. Şunıñ öçen andıy mäktäplärne yapqalı turı kilde. Şulay uq bulışu yaqtan administratsiäneñ plüse, minusı dip äytsäk, yıldan yıl üzebezneke qomitet turlı ğına äytä alam, kitaplar alu, uqıtu kitapların kübäytkännän kübäytep utırabız. Menä bezneñ qomitetta ğına xär yıl sayın 300 meñläp aqça birelep bulışabız. Mäktäplärgä genä tügel, biblioteqalarğa bezneñ bulışlıq barıp utıratı.
Rifkät Nasibullin süzlärençä, xaqimiät tatar awıllarındağı tormış xälen yaxşırtu öçen matdi yärdämen qızğanmasa da, zur bulmağan awıllarda mäktäplär, mädäniät yortları, kitapxanälär yabıla.
Milli eşlär komitetı belgeçe äñgämä waqıtında Tömän rayonı milli mädäni möxtäriäte konferensiäsendä kütärelgän problemnı iskä töşerde. Anda çığış yasağan xanım 1-2 yıl elek kenä awıllarda, tatar balaları arasında xoquq bozular, cinäyätlär bötenläy bulmağan. Xäzer kürenä başlağan. İxtibarnı kübräk yäşlärgä, balalarğa yünältäse ide,- dip söylägän.
Ölkä xaqimiteneñ milli eşlär qomitetı belgeçe Rifkät Nasibullin süzlärençä, ölkäneñ könyäğında bik küp mäçetlär tözelde. Emma alarnıñ küpçelege buş tora. Awıldağı imamnar belän awıl uqıtuçılarınıñ qulğa-qul totınıp eşli başlar waqıtı citmäde mikän? Yäş buınğa äxlaq tärbiäse, milli tärbiä birüdä urtaq yullarnı tabu turında da uylaw kiräk.
Qorıltaydan soñ başqarılaçaq iñ zur eşlärneñ berse, di Rifkät Nasibullin, mäktäplärdä tatar telen häm ädäbiätın uqıtunı saqlap qalu. Säğätlär sanın arttıru. Tel betsä - xalıq ta betäçäk.
Xalıq arasında çıbıqsız telefon şäp eşli. Yañalıqlar buyawları quyırıp tiz genä ällä qaylarğa tarala. Ölkä milli mädäni möxtäriäte räise Fäyzulla Kamalov räislektän kitä ikän digän xäbär tiz taraldı. Bu sorawnı min Fäyzulla Säfiullowiçnıñ üzenä dä birdem. “Äy-ye! Kitäçäkmen!”,- dide ul. Häm säbäplären aldağıça añlattı.
-Посмотреть на то, что я делал эти два года пока был председателем со стороны. Все ли я сделал то, что задумывал. К сожалению, не все удалось сделать. Но в совете сейчас не очень хорошая обстановка, чтобы заниматься созидательной деятельностью. Тот совет когда создавался в начале 90 – х, и та структура, и та стратегия владела в совете в основном, она немножко устарела. Я предлагал в корне поменять свой стиль работы. Состав совета, (надо) чтоб там проходила в какой то мере ротация кадров. Потому что те, которые начинали, здорово начале 90х, когда была очень активная общественная жизнь в национальном движении, я думаю что пора настало как то обновить кадры, предать новый импульс. Не нашел понимания со стороны некоторых членов совета. А работать в постоянном режиме стресса, когда люди тебя не понимают, довольно тяжело. Я хотел что бы это была команда единомышленников заряженных на какую то идею, которую надо было в течении этих двух лет реализововать.
Fäzulla Kamalov fikerençä, autonomiä sovetında küpçelege eşquarlar, ä intellegensiä wäkilläre az. “Üzegezneñ urınığızğa kemne qaldırırğa telär idegez?”,- digän sorawğa ul. “Äytä almıym, sowet xäl itär”,- dip cawap birde. Tömän şähärendä ike autonomiä Seber tatarlarınıqı häm Qazan tatarlarınıqı buluı, milli tormış belän qızıqsınuçılarğa bilgele. Ölkä autonomiäse cıyılışına äzerlänep alar ikese dä utırışların ütkärde. Häm älegä isemnären üzgärtmäskä qarar qıldı. İke möxtäriätne berläşterep Tömän şähäre tatarlarınıñ autonomiäse dip atap yörü täqdime küptän bulsa da, millätpärwarlar älegä aşıqmasqa uyladı. Qazan tatarları oyışmasınıñ başqarma mödire Färit Xäkim süzlärençä, seberlelärneñ qayberläre qazanlılarnıñ maqsatların añlamağanlıqtan quşılıp başqarılası eşlärgä kirtä quyılmasın dip älegä tuqtap torırğa qarar itkännär. Seber tatarları autonomiäse utırışında isemne üzgärtep tatarlar autonomiäse dip atarğa kiräk, häm tatar iseme üzennän üze berläşügä kiteräçäk digän täqdim buldı. Millätpärwar Änäs Ğäitov şartlatıp: “İsemen üzgärtsägez, min üzem yaña seber tatarları möxtäriäte tözim. Bez cirle xalıq. Mänfäğatlärebez Tömän ölkäsendä yäşäwçe başqa cirle xalıqlar xantlar, mansilar, neneslar belän tiñ bulsın öçen başlağan eşebezne yuqqa çığaru bulaçaq”,- dide. Can isäben alu näticälärenä kürä, Tömändä barlığı 56 meñ keşe üzen tatar dip yazğan. Bu ike möxtäriätneñ- seber tatarlarınıñ häm qazan tatarlarınıñ iñ yuğarı cıyınına kilgännärne sanasaq, seberlelärdä 17, ä qazanlılarda 25 keşe bar ide.
Nail Alan, Tömän
Fäzulla Kamalov fikerençä, autonomiä sovetında küpçelege eşquarlar, ä intellegensiä wäkilläre az. “Üzegezneñ urınığızğa kemne qaldırırğa telär idegez?”,- digän sorawğa ul. “Äytä almıym, sowet xäl itär”,- dip cawap birde. Tömän şähärendä ike autonomiä Seber tatarlarınıqı häm Qazan tatarlarınıqı buluı, milli tormış belän qızıqsınuçılarğa bilgele. Ölkä autonomiäse cıyılışına äzerlänep alar ikese dä utırışların ütkärde. Häm älegä isemnären üzgärtmäskä qarar qıldı. İke möxtäriätne berläşterep Tömän şähäre tatarlarınıñ autonomiäse dip atap yörü täqdime küptän bulsa da, millätpärwarlar älegä aşıqmasqa uyladı. Qazan tatarları oyışmasınıñ başqarma mödire Färit Xäkim süzlärençä, seberlelärneñ qayberläre qazanlılarnıñ maqsatların añlamağanlıqtan quşılıp başqarılası eşlärgä kirtä quyılmasın dip älegä tuqtap torırğa qarar itkännär. Seber tatarları autonomiäse utırışında isemne üzgärtep tatarlar autonomiäse dip atarğa kiräk, häm tatar iseme üzennän üze berläşügä kiteräçäk digän täqdim buldı. Millätpärwar Änäs Ğäitov şartlatıp: “İsemen üzgärtsägez, min üzem yaña seber tatarları möxtäriäte tözim. Bez cirle xalıq. Mänfäğatlärebez Tömän ölkäsendä yäşäwçe başqa cirle xalıqlar xantlar, mansilar, neneslar belän tiñ bulsın öçen başlağan eşebezne yuqqa çığaru bulaçaq”,- dide. Can isäben alu näticälärenä kürä, Tömändä barlığı 56 meñ keşe üzen tatar dip yazğan. Bu ike möxtäriätneñ- seber tatarlarınıñ häm qazan tatarlarınıñ iñ yuğarı cıyınına kilgännärne sanasaq, seberlelärdä 17, ä qazanlılarda 25 keşe bar ide.
Nail Alan, Tömän
