Accessibility links

Кайнар хәбәр

Möxämmät päyğämbärne kimsetkän räsemnär tiräsendä cancal qıza bara


Daniäneñ ber gäzitendä Möxämmät päyğämbärne kimsetkän räsemnär basıludan başlanğan cancal qızğannan-qıza bara. Yewropanıñ berniçä gäzite, süz ireklegen yaqlawın kürsätü niäte belän, bu räsemnärne küçerep bastırdı. Ul arada möselman dönyasında moña protest xäräkäte köçäyä.

Daniäneñ Jyllands Posten gäzitendä basılğan Möxämmät Päyğämbärne kimsetkän 12 karikatur, bar Yewropada qaynar bäxäs quptardı. "Süz ireklegeneñ çikläre barmı, bulsa, ul çiklär qayan ütä, ''yarıy''nı ''yaramıy''dan ayırğan sızıqnı kem sıza?" – menä şundıy sorawlar quyıla.

Çärşämbedä Fransiä, Germaniä, İtaliä häm İspaniä gäzitläre räsemnärne küçerep bastırdı. Berläre şuşı ğämäl belän Daniä gäzitenä teläktäşlek belderä. İkençeläre uquçıların, bez bu bäxäs turında xäbär genä itäbez dip kisätä.

Ul arada möselman dönyasında näfrät xisläre köçäyä. Atnakiç Gazada Fälästin suğışçıları Yewropa Berlege binasın uratıp alğan, işegenä "Yabıq" dip yazıp quyğannar. Bitlek kigän suğışçı "Yewropanıñ räncetüläre arqasında xäzer anıñ Gazadağı binaları, çirkäwläre xädäfkä äylänä", dip kisätü yasağannan soñ hawağa ut açtı.

Protest yözennän Söğüd Ğäräpstanı belän Süriä Daniädän ilçelären çaqırtıp aldı, Liviä ilçelegen yabıp quydı. Berniçä ğäräp ile Daniä tawarlarına baykot belderde. Sişämbedä Tunista ütkän oçtaşuda 17 ğäräp ileneñ eçke eşlär ministrları karikatur bastıruçılarğa qırıs çaralar kürergä çaqırdı.

Rusiädä, pravoslav çirkäwe dä, möftilär şurası da Möxämmät Päyğämbärgä karikatur bastırğan gäzitlärne tänqitläp çıqtı. Üz tänqitlären Çeçen suğışçıları häm Hizb ut-Tahrir törkeme dä belderde.

Tatarstan Möslimäläre Berlege citäkçese Älmirä Adiatullina radiobızğa "Monı qayberäwlär cämğiätneñ demokratiäläşüe dip añlatırğa ırışalar. Yalğış yuldan kitkän fani dönyanıñ İslamğa çirattağı qara yağuı bu, global häcüme, bu tuqtatılırğa tieş", - dide.

Dönyada süz ireklegen yaqlawçı Parijda urnaşqan "Çiklärne tanımağan jurnalistlar" oyışması şuşı täräqqiätkä borçılu belderde. Oyışma wäkile Annabelle Arki "Nindider ber gäzit tege yä bu törkemne räncetkän räsem yä mäglümät bastırğan öçen genä tulı ber ilne ğäyepläw, anıñ xalqına yanaw – urınsız," dide.

Annabelle Arki süzlärençä, Yewropada qabul itelgän süz häm matbuğat ireklege monıñ işe mäglümätne bastırırğa xoquq birä. Ägär nindi dä bulsa törkem üzen räncetelgän itep xis itä ikän, monda köç qullanırğa, yä baykot belderergä kiräk tügel, mäxkämägä möräcäğät itergä kiräk. Küräseñ, 17 ğäräp ileneñ ministrları monı añlamıy di, Annabelle Arki. "Dania – matbuğat ireklege iñ nıq ixtiram itelgän illärneñ berse. Ğäräp illärendä ul kiresençä, yuq däräcäsendä. Küräseñ, şuña kürä alar gäzitneñ däwlättän bäysez bula aluın añlamıy di, Çiklärne tanımağan jurnalistlar oyışması wäkile.

Läkin mäsälä alay ğına ğadi tügel. Sişämbedä karikaturnı küçerep bastırğan Fransuz gäziteneñ xujası (çığışı belän yarım-Mısırlı) gäzit möxarriren urınınnan aldı.

Ul arada atnakiçtä İordaniäneñ "Äl-Cihan" gäzite 3 karikaturnı bastırıp, mondıy adımğa barğan berençe ğäräp gäzite buldı. Gäzit möhärrire Cihad Momani bu räsemnär astına mondıy soraw quyğan:

"Dönya möselmannarı, aqıllı bulığız. İslam öçen närsä zıyanlıraq: şuşı karikaturlarmı, ällä totıq aluçınıñ telekameralar aldında totıqnı suyuımı, yä isä Ammandağı niqax waqıtında intiharçınıñ üzen-üze şartlatuımı?"

Ali Gilmi
XS
SM
MD
LG