Uzğan şimbä Rusiäneñ baş sanitar tabibı Gennadi Oniçenko, Federal Tamojnya xezmäte bışlığına, Gruziä häm Moldova şäräplären Rusiägä kertüne tuqtatırğa sorap möräcäğät yulladı. Oniçenko süzlärençä, bu şäräplärneñ 60%-tı Rusiä taläplärenä turı kilmi ikän. Yänäse, anda zur külämdä pestitsidlar, awır metallar tabılğan.
Rusiäneñ baş tabibı çınlap ta xalıqnıñ sälämätlegen qayğırtamı, ällä bu Rusiäneñ Dönya Säwdä Oyışmasına (DSO) kerüen xuplamağan öçen Gruziä belän Moldovadan üç alumı? Qayber belgeçlär sorawnı näq menä şulay quya.
Niçek kenä bulmasın, Mäskäwneñ adımı Tiflista da, Kişenäwdä dä açu tudırdı. Atnakiç könne Gruziä parlamentı räise Nino Burjanadze bu adımğa citdi añlatma soradı:
"Citdi añlatma almasaq, bez monı Gruziägä säyäsi häm iqtisadi basım dip qabul itäçäkbez. Bez mondıy teldä söyläşergä telämibez häm älegä bäyä birmibrz, mömkin qädär tiz arada citdi añlatma kötäbez", di Gruziä parlamentı räise.
Qatı süzlär, läkin alarnıñ bäyäse dä şul. Uzğan yılda Gruziä şäräp satıp 60 million dollar qazandı. Şunıñ 90%tı Rusiädän. Rusiäneñ qaysı ğına kibetenä kermä, anda kiştä-kiştä Gruziä şäräpläre tezelgän. Gruziädä iñ ere häm uñışlı eşläp kilgän şäräp şirkätläreneñ berse – Gruziä Şäräpläre häm Ruxı dip atala, aña nigez saluçı Levan Gaçeçiladze:
"Bu Gruziä öçen bik naçar bulaçaq, şäräp şirkätläre genä tügel, yözem üsterüçelär, satuçılar öçen dä. Yözlägän meñ keşe eşsez qalaçaq, di Gruziä şäräpçese.
Moldovada da şul uq wazğiät. Oppozitsiädäge Demokratlar partiäse citäkçese Dumitru Diacov:
"Bu bik citdi mäsälä. Şäräp citeşterü tarmağında 200 meñ keşe eşli, xäzer alar eşsez. Şirkätlär eşläwdän tuqtadı. Şäräp citeşterüçelär maxsus komitet tözergä taläp itep parlamentqa möräcäğät itte, di Moldova säyäsmäne."
Rusiäne şuşı qararğa etärgän säbäplär, berençe qaraşqa ğap-ğadi. Gruziä häm Moldova şäräplärendä zıynalı matdälär tabılğan, ilneñ baş tabibı xalıqnıñ sälämätlegen qayğırta.
Ämmä Gruzinnar häm Moldavannar bu añlatmanı safsata dip atıy. Bu ilneñ ikese dä üz şäräben Yewropa illärenä dä, Quşma Ştatlarğa da sata, läkin alardan däğwa kilgäne yuq.
Eş şunda, Rusiä bazarında çınlap ta, Gruzinski dip yazılğan, yalğan şäräplär satıla. Alarnıñ barısı diärlek Rusiäneñ üzendä yasalğan di, Levan Gaçeçiladze:
"Rusiä bazarında ozaq yılllar buyına Gruzin isemnäre belän yalğan şäräplär satıla. Älbättä, andıy närsä bulmasqa tieş. Läkin şunnnan çığıp, Gruziäneñ bar şäräpläre taläplärgä turı kilmi dip äytü – minemçä safsata, säyäsi adım di", Gruziäneñ şäräp şirkäte xujası.
Levan Gaçeçiladze süzlärençä, Gruziä xökümäte inde ozaq yıllar Rusiäne şuşı xärämläşülärne tuqtatırğa çaqıra.
Gruziä wäkilläre fikerençä, Mäskäwneñ bu adımı - Rusiäneñ Dönya Säwdä Oyışmasına kerüen xuplamağan öçen Gruziä belän Moldovadan üç alu bulıp tora.
Xuplaw şartı itep Gruzinnar berniçä taläp quya. Misal öçen, Könyaq Osetiä belän Rusiäne bäyläp torğan Roki tunnelen üzlärenä qaytarunı sorıy. Moldovannarnıñ üz taläpläre, alar awıl xujalığı tawarların Rusiägä kertä almawğa zarlana.
Ägär şulay bulsa, Ukraina belän bulğan gaz suğışınnan soñ, Rusiä yänä säwdä mäsäläsen tışqı säyäsät qoralı itep qullana digän süz. Dönya Säwdä Oyışmasına kerergä telägän il öçen bu älbättä faydağa tügel. Şulay da, DSO wäkile Keith Rickweel, Gruziä, Moldova kebek illärne Rusiäneñ bu oyışmağa kerüen xuplarğa kiñäş itä:
"Şäräp, it, yäşelçägä kilgändä, Moldova Rusiä bazarına kerergä tırışqan berdän-ber il tügel. Yewropa illäre, Australia, Yaña Zelandia, Quşma Ştatlar şunı uq teli. Sistema şulay eşli: bu illär berär närsägä ireşsä, Moldovağa da anıñ fadası tiäçäk", di DSO wäkile.
Şulaydır, läkin Rusiäneñ soñğı adımı, ayaqqa basırğa tırışqan Gruziä häm Moldova iqtisadları öçen zur orım bulaçaq. Alarnıñ ikese awıl xujalığına nıq bäyle.
ali ğilmi
Rusiäneñ baş tabibı çınlap ta xalıqnıñ sälämätlegen qayğırtamı, ällä bu Rusiäneñ Dönya Säwdä Oyışmasına (DSO) kerüen xuplamağan öçen Gruziä belän Moldovadan üç alumı? Qayber belgeçlär sorawnı näq menä şulay quya.
Niçek kenä bulmasın, Mäskäwneñ adımı Tiflista da, Kişenäwdä dä açu tudırdı. Atnakiç könne Gruziä parlamentı räise Nino Burjanadze bu adımğa citdi añlatma soradı:
"Citdi añlatma almasaq, bez monı Gruziägä säyäsi häm iqtisadi basım dip qabul itäçäkbez. Bez mondıy teldä söyläşergä telämibez häm älegä bäyä birmibrz, mömkin qädär tiz arada citdi añlatma kötäbez", di Gruziä parlamentı räise.
Qatı süzlär, läkin alarnıñ bäyäse dä şul. Uzğan yılda Gruziä şäräp satıp 60 million dollar qazandı. Şunıñ 90%tı Rusiädän. Rusiäneñ qaysı ğına kibetenä kermä, anda kiştä-kiştä Gruziä şäräpläre tezelgän. Gruziädä iñ ere häm uñışlı eşläp kilgän şäräp şirkätläreneñ berse – Gruziä Şäräpläre häm Ruxı dip atala, aña nigez saluçı Levan Gaçeçiladze:
"Bu Gruziä öçen bik naçar bulaçaq, şäräp şirkätläre genä tügel, yözem üsterüçelär, satuçılar öçen dä. Yözlägän meñ keşe eşsez qalaçaq, di Gruziä şäräpçese.
Moldovada da şul uq wazğiät. Oppozitsiädäge Demokratlar partiäse citäkçese Dumitru Diacov:
"Bu bik citdi mäsälä. Şäräp citeşterü tarmağında 200 meñ keşe eşli, xäzer alar eşsez. Şirkätlär eşläwdän tuqtadı. Şäräp citeşterüçelär maxsus komitet tözergä taläp itep parlamentqa möräcäğät itte, di Moldova säyäsmäne."
Rusiäne şuşı qararğa etärgän säbäplär, berençe qaraşqa ğap-ğadi. Gruziä häm Moldova şäräplärendä zıynalı matdälär tabılğan, ilneñ baş tabibı xalıqnıñ sälämätlegen qayğırta.
Ämmä Gruzinnar häm Moldavannar bu añlatmanı safsata dip atıy. Bu ilneñ ikese dä üz şäräben Yewropa illärenä dä, Quşma Ştatlarğa da sata, läkin alardan däğwa kilgäne yuq.
Eş şunda, Rusiä bazarında çınlap ta, Gruzinski dip yazılğan, yalğan şäräplär satıla. Alarnıñ barısı diärlek Rusiäneñ üzendä yasalğan di, Levan Gaçeçiladze:
"Rusiä bazarında ozaq yılllar buyına Gruzin isemnäre belän yalğan şäräplär satıla. Älbättä, andıy närsä bulmasqa tieş. Läkin şunnnan çığıp, Gruziäneñ bar şäräpläre taläplärgä turı kilmi dip äytü – minemçä safsata, säyäsi adım di", Gruziäneñ şäräp şirkäte xujası.
Levan Gaçeçiladze süzlärençä, Gruziä xökümäte inde ozaq yıllar Rusiäne şuşı xärämläşülärne tuqtatırğa çaqıra.
Gruziä wäkilläre fikerençä, Mäskäwneñ bu adımı - Rusiäneñ Dönya Säwdä Oyışmasına kerüen xuplamağan öçen Gruziä belän Moldovadan üç alu bulıp tora.
Xuplaw şartı itep Gruzinnar berniçä taläp quya. Misal öçen, Könyaq Osetiä belän Rusiäne bäyläp torğan Roki tunnelen üzlärenä qaytarunı sorıy. Moldovannarnıñ üz taläpläre, alar awıl xujalığı tawarların Rusiägä kertä almawğa zarlana.
Ägär şulay bulsa, Ukraina belän bulğan gaz suğışınnan soñ, Rusiä yänä säwdä mäsäläsen tışqı säyäsät qoralı itep qullana digän süz. Dönya Säwdä Oyışmasına kerergä telägän il öçen bu älbättä faydağa tügel. Şulay da, DSO wäkile Keith Rickweel, Gruziä, Moldova kebek illärne Rusiäneñ bu oyışmağa kerüen xuplarğa kiñäş itä:
"Şäräp, it, yäşelçägä kilgändä, Moldova Rusiä bazarına kerergä tırışqan berdän-ber il tügel. Yewropa illäre, Australia, Yaña Zelandia, Quşma Ştatlar şunı uq teli. Sistema şulay eşli: bu illär berär närsägä ireşsä, Moldovağa da anıñ fadası tiäçäk", di DSO wäkile.
Şulaydır, läkin Rusiäneñ soñğı adımı, ayaqqa basırğa tırışqan Gruziä häm Moldova iqtisadları öçen zur orım bulaçaq. Alarnıñ ikese awıl xujalığına nıq bäyle.
ali ğilmi