Accessibility links

Кайнар хәбәр

Ezärleklängän Türkmän yazuçısı Esenovqa PEN-Barbara Goldsmith büläge birelä.


Törkmän yazuçısı Rahim Esenov bügen New Yorkta dönyada ädäbiyat ireklegen yaqlauçılarğa birelä toran PEN-Barbara Goldsmith bülägen ala. Törkmän xakimiätläre tarixiı Bayram Xan romanı säbäple anı 2004-nçe yılda qulğa alğannan soñ, ildän çığuın tıydılar. Radiobız öçen dä eşlävçe Esenov xalıqara xoquq yaqlau oyışmaları häm AQŞ ilçelegeneñ tırışlığı arqasında uzğan atnada çığış vizası aldı. Esenov New Yorkqa kitär aldınna radiobız xezmätkäre belän ängämäläşte.

Esenov romanınıñ qähärmanı urta ğasır şağirı, fälsäfäçe häm armiä generalı Bayram Xan. Ul Törkmänistannı tarqatırğa telägän köçlärgä qarşı suğışqan. Läkin, prezident Saparmurat Niyazev 1997-nçe yılda, aftor prezident telägän üzgäreşlärne kertergä riza bulmağaç, tarixi yaqtan döreslekkä turı kilmi dip kitapnı tıydı. Esenov kitabınıñ kopiälären yäşeren yullar belän ilgä kertergä tırışqanı säbäple 2004-nçe yılda sotsial, etnik häm dini näfrät taratuda ğäyeplänep qulğa alındı. 2005-nçe yılda ul ildän kitmäv häm här atna sayın militsiädä terkälü şartı belän irekkä çığarıldı. Esenov sovet çorında Pravda xäbärçese häm Sovet Törkmänistanında mädäniät ministere bulğan ide. Ul 20-dän küberäk kitapnıñ aftorı häm monı bolay añlata.

"Tormışımnıñ mäğnäse häm maqsäte jurnalizm häm yazuçılıq."

Törkmänistan 1991-nçe yılda bäyselzlegen alğannan soñ da Esenov üzeneñ içat eşen dävam itä häm Radiobıznıñ Törkmän redaksiäsenä dä eşli. Anıñ Bayram Xan yäisä İlgizär Patşa romanı 16-nçe Ğasırda Mongoliä İmperiasiä çorına qarıy. Suğışçı häm qaläm ostası Bayram Xan Törkmän milläten tarqaludan saqlap qalu öçen köräşkän şäxes. Esenov roman qähärmanı turında bolay dide

"Bayram Xannıñ üzençälege närsädä. Ul dini çıdamlıqnı töp maqsät itep quya. Anıñ öçen ul Çirkävme, Mäscetme, sinagogmı, bareber. Anıñ fikerençä, barlıq keşelärneñ Allahsı ber , alar ber genä Allahğa ışanalar. Ul üze dä şundıy keşe bulğan."

Niyazov anıñ romanın tıyğannan birle, Törkmän xakimiätläre anı ezärlekläp kildelär. Ul daimi räveştä küzätü astında tordı. Anıñ New Yorkqa säfäre ezärlekläv kampaniäse başlağannan birle çit ilgä berençe vizitı. PEN-Barbara Goldsmith Büläge fiker häm yazu ireklegen yaqlap çıqqannarı öçen ezärlkelängän şäxeslärgä birelä. Bu yılğı büläk ike yazuçığa 79 yäşlek Esenov belän Aljir yazuçısı Mohammed Benchicouğa birelä. Yazu İreklege Programması directorı Larry Siems 1-nçe Aprildä büläk lauriätlären iğlan itkändä här ike yazuçığa da xökümätläreneñ tarixnı kontrol itülärenä yul quymağannarı öçen yuğarı bäyä birgän ide.

Färit İdelle, Praga.
XS
SM
MD
LG