Uzğan ğasır däwerendä Amerika prezidentınınıñ qüäte artqannan arta barıp, Richard Nixon çorında, tarixçılar süze belän äytkändä, "imperator" däräcäsenä citte. Watergate cancalı näticäsendä Nixon urınınnan kitkäç, Kongress prezident wäkälätlären çiklägän berniçä qanun qabul itte. Ämmä şunnan soñ 3 distä yıl buyına amerika prezidentınıñ wäkälätläre yänä arta bardı. 2001 yılda xakimiätkä George Bush kilgännän soñ, anıñ yärdämçeläre prezidentnıñ qüäten qaytarırğa wäğdä itte.
11 sintäber höcümnärennän soñ ğämälgä kertelgän yäşeren küzläw çaraların belgeçlär näq menä şul wäkälät arttırunıñ ber çağılışı dip atıy. Qanun nigezendä, keşelärneñ telefon söyläşülären barı tik maxsus mäxkämä qararı belän tıñlarğa yarıy. Aq yort terrorğa qarşı suğış sıltawı belän şuşı qanunğa küz yomıp, Quşma Ştatlarnıñ İminlek İdaräsenä telefon söyläşülären terkäp barırğa kürsätmä birgän. İlneñ ike ere telefon kompaniäse bu xezmättäşlektän baş tartqan, ämmä öçese – rizalaşqan.
Uzğan atnakiç USA Today gäzite şuşı neçkäleklärne açıp salğannan soñ "telefon cancal" yaña köç aldı. Bushnıñ tarafdarları bu yäşeren ğämällärne "qotılğısız çara" dip aqlap çıqsa, tänqitçelär – bu çaralar arqasında Quşma Ştatlar yäşäw öçen qurqınıç urınğa äylände dip belderä. Kongresstağı demokrat Maurice Hinchey älege borçularnı menä bolay citkerde:
"Bush administratsiäse ildä qotqı xise tudırıp, şunıñ yärdämendä teläsä närsä eşli alam dip uylıy, nindi genä qanunğa qarşı ğämäl bulmasın.. İminlek İdaräse programı näq şundıy ğämäl bulıp tora" di Kongresstağı New York wäkile Maurice Hinchey.
Washingtondağı Amerika Universitetında tarix professorı Peter Kuznick suğış çorlarında prezidentlarnı öyränä. Anıñ süzlärençä, amerikannar qurqınıç yanağanda, iminlekläre xaqına, ber öleş irekleklärennän bik ciñel çigenä. Bu küzlektän qarağanda, Bush elekke prezidentlarnı ğına qabatlıy:
"11 sintäberdän soñ Bush aña qädär Truman, Eisenhower eşlägänne eşläde: amerikannarnı ixtimal yanaw belän qurqıtıp, alar yawlağan xoquqlar, irekleklärdän çigenergä mäcbür itte" di tarix professorı.
Peter Kuznick süzlärençä, moña tağın "säyäsi qotqı" digän närsä östälgän. Bu ölkädä bigräk tä vitse-prezident Dick Cheney osta. Prezident säyäsetenä tänqit belderüçelär watanpärwärsızlıqta ğäyeplänä häm ciñel genä saftan çığarıla.
Östäwenä, Respublikannar kontrolendä bulğan Kongress ta bu wazğiätne üzgärtergä bik aşqınmıy. Ämmä Miami Universitetında säyäsi fännär professorı Christopher Kelley süzlärençä, bu wazğiät üzgärergä mömkin:
NC051257 "Alar prezidentqa çiksez wäkälätlär Konstitutsiäne yaqlaw öçen genä tügel, amerikan xalqın yaqlaw öçen kiräk, dilär. Läkin, bu soñğı küzläw ğämälläre turında işetkän amerikannar ''bezgä ışanığız, bez sezneñ irekleklärne yaqlıybız'' digän süzlärgä ışanudan tuqtarğa mömkin" di säyäsi fännär professorı.
Christopher Kelley süzlärençä, soñğı berniçä ayda Bushnıñ abruyı bermä-ber töşkän. 6 aydan Kongressta ara-saylawlar bulasın da iskä alsañ, andağı käyeflär üzgärergä mömkin. Bu, älbättä, Bush Kongressqa buysınırğa mäcbür bulaçaq, digänne añlatmıy. Läkin, ğalim fikerençä, anıñ ikençe möddätendä beryaqlı adımnar, berençese belän çağıştırğanda, azraq bulaçaq.
ali ğilmi
11 sintäber höcümnärennän soñ ğämälgä kertelgän yäşeren küzläw çaraların belgeçlär näq menä şul wäkälät arttırunıñ ber çağılışı dip atıy. Qanun nigezendä, keşelärneñ telefon söyläşülären barı tik maxsus mäxkämä qararı belän tıñlarğa yarıy. Aq yort terrorğa qarşı suğış sıltawı belän şuşı qanunğa küz yomıp, Quşma Ştatlarnıñ İminlek İdaräsenä telefon söyläşülären terkäp barırğa kürsätmä birgän. İlneñ ike ere telefon kompaniäse bu xezmättäşlektän baş tartqan, ämmä öçese – rizalaşqan.
Uzğan atnakiç USA Today gäzite şuşı neçkäleklärne açıp salğannan soñ "telefon cancal" yaña köç aldı. Bushnıñ tarafdarları bu yäşeren ğämällärne "qotılğısız çara" dip aqlap çıqsa, tänqitçelär – bu çaralar arqasında Quşma Ştatlar yäşäw öçen qurqınıç urınğa äylände dip belderä. Kongresstağı demokrat Maurice Hinchey älege borçularnı menä bolay citkerde:
"Bush administratsiäse ildä qotqı xise tudırıp, şunıñ yärdämendä teläsä närsä eşli alam dip uylıy, nindi genä qanunğa qarşı ğämäl bulmasın.. İminlek İdaräse programı näq şundıy ğämäl bulıp tora" di Kongresstağı New York wäkile Maurice Hinchey.
Washingtondağı Amerika Universitetında tarix professorı Peter Kuznick suğış çorlarında prezidentlarnı öyränä. Anıñ süzlärençä, amerikannar qurqınıç yanağanda, iminlekläre xaqına, ber öleş irekleklärennän bik ciñel çigenä. Bu küzlektän qarağanda, Bush elekke prezidentlarnı ğına qabatlıy:
"11 sintäberdän soñ Bush aña qädär Truman, Eisenhower eşlägänne eşläde: amerikannarnı ixtimal yanaw belän qurqıtıp, alar yawlağan xoquqlar, irekleklärdän çigenergä mäcbür itte" di tarix professorı.
Peter Kuznick süzlärençä, moña tağın "säyäsi qotqı" digän närsä östälgän. Bu ölkädä bigräk tä vitse-prezident Dick Cheney osta. Prezident säyäsetenä tänqit belderüçelär watanpärwärsızlıqta ğäyeplänä häm ciñel genä saftan çığarıla.
Östäwenä, Respublikannar kontrolendä bulğan Kongress ta bu wazğiätne üzgärtergä bik aşqınmıy. Ämmä Miami Universitetında säyäsi fännär professorı Christopher Kelley süzlärençä, bu wazğiät üzgärergä mömkin:
NC051257 "Alar prezidentqa çiksez wäkälätlär Konstitutsiäne yaqlaw öçen genä tügel, amerikan xalqın yaqlaw öçen kiräk, dilär. Läkin, bu soñğı küzläw ğämälläre turında işetkän amerikannar ''bezgä ışanığız, bez sezneñ irekleklärne yaqlıybız'' digän süzlärgä ışanudan tuqtarğa mömkin" di säyäsi fännär professorı.
Christopher Kelley süzlärençä, soñğı berniçä ayda Bushnıñ abruyı bermä-ber töşkän. 6 aydan Kongressta ara-saylawlar bulasın da iskä alsañ, andağı käyeflär üzgärergä mömkin. Bu, älbättä, Bush Kongressqa buysınırğa mäcbür bulaçaq, digänne añlatmıy. Läkin, ğalim fikerençä, anıñ ikençe möddätendä beryaqlı adımnar, berençese belän çağıştırğanda, azraq bulaçaq.
ali ğilmi