1942 yılnıñ awgustında Andey Saxarov Semberdäge Patronnar zavodına eşkä yünältelä. Patronnıñ närsä ikänen dä belmägän yäş belgeçne urman kisärgä yünältälär. Anda qulı cäräxätlänü arqasında, zavodqa qaytarıp, materiallar äzerläw sexına keçe texnolog itep bilgelilär, ä soñraq – ximiä laboratoriäsenä tikşerüçe-injener itep.
1943 awgustında Saxarov kamilläştergän pribor SSSRnıñ Qorallar narkomanıytınıñ Uylap tabuçılar sektorında terkälä. Häm ul buldırğan başqa priborlar da anıñ ğilmi säläten kürsätälär. 1944 yülendä ul Fizik institut direktorı Vavilov isemenä aspiranturağa aluların sorap ğariza yaza. Ğalim zavod citäkçelegenä Saxarovnı Mäskäwgä cibärülären sorap möräcäğät itä. Läkin anı cibärmilär – eşläp uqısın, dilär.
Bulaçaq böek ğalim häm xoquq saqlawçı 1944 yıl 1 dekaberdä, töp eşennän ayırılmıyça, aspiranturağa urnaşuğa ireşä. Ämma 1 ğinwardä ük, Mäskäw taläbe buyınça, anı eşennän buşatalar. Säbäbe dä yuq tügel: AQŞta 1942 yılnıñ noyäberendä ük Oq Ridj, Los Alamos, Henford kebek “atom şähärläre” barlıqqa kilä bit. Vavilov, Tamm kebek ğalimnär Andrey Saxarovnıñ säläten sizep alğannar, küräseñ.
Elek Saxarov eşlägän Patronnar zavodı, “Makaron fabriğı” iseme astında “cepşeklek yıllarına” qädär çäçäk atıp yäşäde. Xäzer anıñ xälläre möşkel. Häm zavodta Saxarovnı iskä aluçı ber närsäneñ dä elek tä, bügen dä bulmawı ğäcäp tügel...
Andrey Saxarov yäşägän yortta xäzer başqalar yäşi. Sember cirendä Saxarovnı iskä töşerüçe berdän-ber närsä – ul yäşägän bina diwarındağı Xäter taqtası. Anısı da xoquq saqlawçılar tırışlığı belän genä buldırılğan. Häm anı iskä alu çarasında da xalıq küp ide, dip bulmıy: 2-3 distä genä.
Çara turında xoquq saqlawçılar oyışması aktivistı Mönir Nasıyrov üz täesirläre belän büleşte:
"Miña başqa eşlär belän Mäskäwdä barırğa turı kilde. Şunlıqtan min oyıştıru eşlärendä qatnaşa almadım. Ä töp citäkçebez awırıp kitkän. Şulay da çara yaxşı uzdı, diärgä bula. Mäskäwdän Saxarov üzägennän plakatlar, kitaplar, gäzitlär şiğarlär alıp qaytqan idem. Üzem dä şiğarlär äzerlädem. Alarnı yäşlär arasında tarata aldım. Yäşlär çäçäk bäylämnäre äzerläp kilgännär. Alarnı Xäter taqtası yanına berketep quydıq. Qaytışlıy, 12 sentäber uramındağı qäberlek yanında säyäsi cäberlängännär häykäle yanında da buldıq, anda da çäçäklär quydıq."
Şunısı borçuğa sala: säyäsi totqınnar qäberen çäneçkele timerçıbıq belän alğı yaqtan da uratıp alğannar. Säyäsi qorbannarnı iskä alu, zurlaw da kemnärneñder eçen poşıra sıman, dide Mönir Nasıyrov.
Ayrat İbrahim, Sember
1943 awgustında Saxarov kamilläştergän pribor SSSRnıñ Qorallar narkomanıytınıñ Uylap tabuçılar sektorında terkälä. Häm ul buldırğan başqa priborlar da anıñ ğilmi säläten kürsätälär. 1944 yülendä ul Fizik institut direktorı Vavilov isemenä aspiranturağa aluların sorap ğariza yaza. Ğalim zavod citäkçelegenä Saxarovnı Mäskäwgä cibärülären sorap möräcäğät itä. Läkin anı cibärmilär – eşläp uqısın, dilär.
Bulaçaq böek ğalim häm xoquq saqlawçı 1944 yıl 1 dekaberdä, töp eşennän ayırılmıyça, aspiranturağa urnaşuğa ireşä. Ämma 1 ğinwardä ük, Mäskäw taläbe buyınça, anı eşennän buşatalar. Säbäbe dä yuq tügel: AQŞta 1942 yılnıñ noyäberendä ük Oq Ridj, Los Alamos, Henford kebek “atom şähärläre” barlıqqa kilä bit. Vavilov, Tamm kebek ğalimnär Andrey Saxarovnıñ säläten sizep alğannar, küräseñ.
Elek Saxarov eşlägän Patronnar zavodı, “Makaron fabriğı” iseme astında “cepşeklek yıllarına” qädär çäçäk atıp yäşäde. Xäzer anıñ xälläre möşkel. Häm zavodta Saxarovnı iskä aluçı ber närsäneñ dä elek tä, bügen dä bulmawı ğäcäp tügel...
Andrey Saxarov yäşägän yortta xäzer başqalar yäşi. Sember cirendä Saxarovnı iskä töşerüçe berdän-ber närsä – ul yäşägän bina diwarındağı Xäter taqtası. Anısı da xoquq saqlawçılar tırışlığı belän genä buldırılğan. Häm anı iskä alu çarasında da xalıq küp ide, dip bulmıy: 2-3 distä genä.
Çara turında xoquq saqlawçılar oyışması aktivistı Mönir Nasıyrov üz täesirläre belän büleşte:
"Miña başqa eşlär belän Mäskäwdä barırğa turı kilde. Şunlıqtan min oyıştıru eşlärendä qatnaşa almadım. Ä töp citäkçebez awırıp kitkän. Şulay da çara yaxşı uzdı, diärgä bula. Mäskäwdän Saxarov üzägennän plakatlar, kitaplar, gäzitlär şiğarlär alıp qaytqan idem. Üzem dä şiğarlär äzerlädem. Alarnı yäşlär arasında tarata aldım. Yäşlär çäçäk bäylämnäre äzerläp kilgännär. Alarnı Xäter taqtası yanına berketep quydıq. Qaytışlıy, 12 sentäber uramındağı qäberlek yanında säyäsi cäberlängännär häykäle yanında da buldıq, anda da çäçäklär quydıq."
Şunısı borçuğa sala: säyäsi totqınnar qäberen çäneçkele timerçıbıq belän alğı yaqtan da uratıp alğannar. Säyäsi qorbannarnı iskä alu, zurlaw da kemnärneñder eçen poşıra sıman, dide Mönir Nasıyrov.
Ayrat İbrahim, Sember