Accessibility links

Кайнар хәбәр

Başqortstannı Irınbur ölkäse belän quşu kiräkme?


Bu könnärdä Başqortstanda cämäğätçelek fikeren quzğatıp cibärgän ber etärgeç buldı. Çärşämbe könne Rusiäneñ iñ küp tirajda taraluçı gäzitläreneñ berse – “Komsomol''skaya pravda”da “Başqortstannı Irınbur ölkäse belän quşarğa kiräkme” dip isemlängän mäqälä basılıp çıqtı. Anda süz Rusiädä törle töbäklärne quşu protsessları xaqında bara. Ber isäptän Başqortstannı Irınbur ölkäse, ä Tatarstannı Ul''yan ölkäse belän berläşterep quyu ixtimallıqları xaqında da süz quyırtıla anda.

Rusiä matbuğatı, şul çirattan “Komsomol''skaya pravda” gäzite dä bu temağa äledän-äle äylänep qaytıp yazmalar birep tora. Bu eş Rusiäneñ iñ yuğarı citäkçelege fatıyxası belän eşlänmime ikän, dip faraz itüçelär dä bar. İmeş, bu üzençä kiñ cämäğätçelek fikeren äzerli toru sıyfatında eşlänergä mömkin.

Älege mäs’älägä fikerlären belü öçen, bez Başqortstandağı kiñ bilgele berniçä keşegä möräcäğät ittek. Kürenekle tatar ädibe, Başqortstannıñ xalıq şağire Marat Kärimov Başqortstan belän Tatarstan üzläre ayırım respublikalar bulıp yäşärgä tieş, digän fikerne yaqlıy.

Marat ağa: – Bu berläşterergä tırışuı ul haman da Tatarstan belän Başqortstannı yırağaytu öçen eşlänäder dip uylıym. Döres tügel bu. İñ şäbe, älbättä, elek uylanğança İdel-Ural respublikası tözep quyu bulır ide. Ämma lay bula almas inde xäzer.

İcadi zıyalılarnıñ küpçelege Marat ağanıñ fikerlären urtaqlaşa. Başqortstan belän Tatarstan – milli respublikalar, şuña kürä dä alarnı nindider ölkälär belän quşıp quyu hiç döres ğämäl tügel, dip belderä alar.

Başqortstandağı räsmi şäxeslärneñ fikerläre bu täñgäldä ber törle genä tügel. Başqort millätennän bulğan yuğarı citäkçelär häm deputatlar, nigezdä, Başqortstannıñ üzallı yäşäwen yaqlıy. Kürşedäge qaysı da bulsa ölkägä, şul uq Irınbur ölkäsenä Başqortstan kebek köçle respublikanı quşıp quyu zur xata bulaçaq, dilär alar. Başqortstan Däwlät Cıyılışı- Qorıltay deputatı Zöfär Yenikeev ta şulay uylawçılarnıñ berse.

“Min keçkenäräk ölkälärne quşuğa, erelätügä qarşı tügel, - di Zöfär äfände. – Läkin bit Başqortstan da, Tatarstan da 4әр million xalqı bulğan zur häm köçle respublikalar. Başqalarğa donor bularaq xezmät itälär xätta. Östäwenä, Başqortstan da, Tatarstan da – milli respublikalar. Şuña, ägär bu mäs''älä çınlap ta tormışqa aşırıla başlasa, moña iñ täwdä respublikalarnıñ töp millätläre – başqortlar häm tatarlar qarşı çığarğa mömkin. Xätta nindider millätara ızğışqa kiterergä mömkin bu xäl”.

Anısı da xaq. Başqortstanda berläşü ideyäse ğämälgä aşırıla başlasa, iñ berençe çiratta başqort milli oyışmaları wäkilläre citäkçelegendä başqortlarnıñ baş kütärüe ixtimal.

Ä respublikadağı tatar oyışmaları wäkilläre bu xaqta närsä uylıy ikän? Şuşı soraw belän Başqortstan Tatar milli-mädäni moxtariäte räise urınbasarı, professor Mäcit Xucinğa möräcäğät ittek.

Xucin: - Başqortstan da, Tatarstan da üzläre yäşi ala. Alarnı berqaya da quşarğa kiräkmi. Bu Jirinovskiy uylap çığarğan doşman ideyä.

Başqortstannı Irınbur belän quşu mäsäläsenä respublikadağı ğalimnär dä ber törle genä qaraşta tügel. Qayberläre Başqortstannı kemgäder quşıp quyuğa teşe-tırnağı belän, digändäy qarşı bulsa, qayberäwlär monıñ ber qurqınıçı da yuq, çönki bar dönya xäzer integratsiä kiçerä häm moñardan Başqortstan belän Tatarstan ğına çittä qalalmıy, dip belderä. Başqortstandağı kiñ bilgele ğalim, etnosäyasät belgeçe İldar Gabdrafıykov näq menä şul fikerne yaqlawın äytä. “Etnik bilgegä qarap, milli respublikalar buldırıp yäşäwneñ uñay yaqları bulğan kebek, anıñ tiskäre yaqları da küp, - di İldar äfände. – Şul uq Başqortstannı alsañ da, biredä töp millät dip başqortlarğa küp östenleklär birelä, ä başqa millätlär, şul isäptän tatarlar da ikençe sortlı bulıp yöri. Ä bit keşeneñ däräcäse millätenä qarap tügel, ä anıñ belemenä häm buldıqlılığına qarap bilgelänergä tieş”.

Şulay itep bu temağa bäxäslär äledän-äle quzğalıp tora. Şulay da Başqortstannı da, Tatarstannı da nindider kürşe ölkä belän berläşterep quyu mäsäläsen küp keşe citdi qabul itmi. Bu xäl bulsa da, bik küp yıllardan soñ ğına bulırğa mömkinder dip uylawçılar kübräk şikelle.

XS
SM
MD
LG