16 ğasırda urıs ğäskäreneñ başında torğan Yırmaq tatarlar yazmışında azmı-küpme däräcädä ez qaldırğan. Härxäldä, urıs tarixları häm yazuçılarnıñ mäğlümätläre, yazmaları buyınça Seber xanlığın näq menä Yırmaq tuzdırğan. Niçek itep, ni räweşle, bu xaqta küp kitaplar yazılğan. Bu kitaplardan urıslar Yırmaq batırlığı öçen ğorurlanu xisläre kiçersälär, tatarlarda kimsenü, tübänsenü xisläre uyana.Urıs tarixları Yırmaq isemen tatarlarnı axırğaça ciñüçe däräcäsenä kütärdelär. Menä şuşı Yırmaq iseme Çallı şähäreneñ näq üzägenä, berniçä metrlı xäreflär belän yazıp quyılırğa mömkin. Säbäb nidä, qısqaça şuña tuqtalam. Berniçä yıllar buyına barğan köräştän soñ, Çallıdağı passajir avtotransport berläşmäsen şähär üzägennän başqa cirgä küçertügä ireştelär. Monda qalğan binalar, qorılmalar şähär türäläre häm deputatları qararı belän Mäskäwdäge säwdä yortına satıla. Älege säwdä yortı Yırmaq isemen yörtä. Älege waqiğa qayber milli oyışma wäkillärendä rizasızlıq tudırdı. Şundıylardan, milli xäräkät aktivistları Faiq Taciev häm Tälğät Äxmädişinnı äytep kitärgä bula. Tatar xalqınıñ Milli mäclese deputatı Faiq Taciev, mäsälän, Yırmaq isemen Çallığa kertügä qarşılıq yözennän şähär xäkime İldar Xalikov isemenä, cämäğätçelekkä möräcäğät yullıy. Anda bolay dielä:
- Şähär üzägenä "Yırmaq" digän altaqta yazıp quyu ber genä maqsattan eşlänä- tatar babalarıbıznıñ ruxın räncetü, kimsetü. Ägär dä inde, Çallıda, salım keremnären mäskäwlär tarafınnan talawnı tuqtatu mömkin tügel ikän, hiçyuğı, Mäskäw ximayäçeläre üz oyışmalarınıñ isemen alıştırsınnar. Üzäktä toraçaq isem, nindider säyäsi cinayätçe yäki kriminal avtoritet iseme bulırğa tieş tügel. Bu oçraqta kemneñ dä bulsa milli yäki dini xisläre kimsetelmäsen.
Şuşı uq möräcäğätendä Faiq äfände, Seberneñ Yırmaq tarafınnan yaulap alınuın äkiät dip sanıy. Tarixi beleşmälär aşa, Seberdäge Tatar däwläte başı Küçem xan 1582 yılda Çuaş barınındağı suğışta ciñelä häm üzeneñ başqalası Qaşlıqnı taşlap kitä. Läkin, 1585 yılda ul Yırmaq ğäskärlären İrtış yılğasına quıp töşerep tar-mar itä. Küçem xan urıs ğäskärlärenä qarşı köräşne 1598 yılğa qädär däwam itä. Milli mäcles deputatı F.Taciev beleşmäläre şundıy. Moña östäp şunı da äytergä mömkin, qayber tatar töbäklärendä artıq maqtanırğa, bulmağannı buldı diärgä yaratuçılarğa Yärmäk yäki Cärmäk, Yärmäklänä, Cärmäklänä dilär. Bu süzlärneñ töbendä Yırmaq süze yata. Alsa Mäskäwlär yaqañ, digän şikelle, Yärmäk Çallığa nindi formada kiler, kiläçäk kürsäter.
Tağın beleşmä, älege möräcäğät Tatarstan prezidentı isemenä dä cibärelgän bulğan häm 13 iyündä prezident apparatınnan cawap kilgän: Yırmaq isemeneñ şähärgä kerü-kermäwen urında xäl itelergä tieş.
Ğafiulla Ğaziz, Çallı
