Tağın ber balıq başı inde. Läkin çäynibez. Qurqıtalar bit. Menä çirattağısı inde başqa sıymıy torğan. Wahhabitlar Tatarstannı qaynar noqtağa äyländerergä cıyınğan bulğannar. Çüt kenä bit älegäçä tınıç yäşägän Tatarstan Çeçnya kebek urınğa äylänmägän. Bötenese bulğan. Suğışır öçen qoral da, tawlı cirdä. Anısı Başqortstanda. Keşelär dä Çeçnyadan uq suğışırğa öyränep qaytqannar. Qurqınıçmı, işççu qaq. Bolarnı bötenesen şul Aqça wä waqıt dip atalğan gäzit, Время и Деньги inde yaza. Anda tağın ällä nilär bar. Dimäk urıs äytmeşli vse po poryadku. Başladıq.
Sitat. Çallıdağı İslam cämäğäte dip atalğan terror oyışmasınıñ biş äğzasına qarata açılğan eş Tatarstannıñ Yuğarı mäxkämäsenä tapşırıldı.
Время и Деньги mäğlümatlarına qarağanda, süz çeçen boıvikları belän tığız elemtädä torğan yäşeren terroristik oyışma äğzaları turında bara. Alar respublikada berniçä terrakt ta äzerlägän bulğannar.
Andrey Şeptitskiy yazma avtorı ul, tapqan bu mäğlümätlärne. Yarar, dälşe kittek. Bu yäşerene oyışmanıñ ezenä xoquq saqlaw orğannarı 2004 nçe yılda çıqqan bulğannar ikän. Çallı yanındağı ber urmanda berniçä mäyet tabıla. Yanğan maşina da. Alar atıp üterelgän ikän. Berniçä aydan soñ üterüçene totalar. Häm ul bötenesen söyläp birä. Öyendä wahhabçıl kitaplar da tabalar. Tege baxır nik ütergänen añlata. Keşelär islam qağidäläre belän yäşämilär, şuña. Menä bu urınğa citkäç, xaq bulsa da, yazmadağı süzlär, betkän meni psixlar dip kenä äytep quyası kilä. Yuq, äytälmiseñ. Menä şuşı çaradan soñ, Çallıda yäşeren oyışma äğzaların küpläp qulğa alular başlana. «İslam cämäğäte» oyışma keşeläre dä, «Xizbut-tahrir» digännäre dä. Oy- oy oy. Bu yazmada soñğı yıllarda bulğan törle şartlawlar da, anda qatnaşqan törle keşelär dä bötenese ber cepkä bäylängän. Menä Çallıda 50 läp keşene qulğa alalar. Moña protest belderep Bögelmädä Rawil Ğömärov belän Timur İşmuratov gaz torbasın şartlata. 50 keşeneñ 23 ye törmädän çığarıla. Alar täwbä itkännär. Çallıda piket- mitinglar uza, totqınnarnı yaqlap, yuqqa räncetäsez dip. Bu xoquq saqlaw orğannarına tağı därt esti. Tikşerä torğaç, alar totalar da, Tatarstanda 2001 nçe yıldan birle ük eşläp kilgän köçle, nıq yäşerelgän wahhabçılarnıñ tulı ber cätmäsen açalar. Время и Деньги gäzite jurnalistı şunnan soñ, näticä çığara. Alar di, ozaqqa suzılğan partizan suğışına äzerlängännär. Tatarstan dip ul avtor yazma başında ğına yaza. Yazmada, böten İdel buyında suğış utı qabızırğa telägännär dielä. Başqortstannıñ Beloretsk rayonında da suğışmaqçı bulgannar, tawlar anda. Anda inde aşap torırğa, yäşärgä urınnar äzerlägän bulğannar. Suğışır öçen suğış çuqmarı ğına bulu citmi, qoral kiräk bit. Anı tikşerüçelär dä belä. Tabalar bit. İdel buyında terroristlar närsä belän suğışmaqçı bulğannar. Gäzit sanap kitä. 3 avtomat, 5 pistolet, ike tege poyas şaxida digän nämärsä, 600 gramm şartlatqıç, 4 granat, häm patronnar. Jurnalist ta belä inde, ışandırmıy bu sannar. Dürt avtomat belän suğışqa tile genä çığa bit. Işandırsın öçen yazıp quya. Skoree vsego di, alarnıñ qoral tağın bulğan. Nu bit tabılmağan. Monısı bezneñ östämä. Ä suğış başlarğa aqça da kiräk. Çallıda ber maşina zapçast'läre belän säwdä itä torğan keşe aqça birep torğan. İ baxır, ükenäder inde xäzer, möselman kitabı uqığan öçen yäki namazlı bulğanı öçen. Zapçast' satıp suğış başlarğa cıyınğanın üze dä belmider äle.
Täk, tağın dälşe kittek. Partizan suğışına bit äle suğışçılar kiräk. Tabılğan. İşşu nindiläre. Çeçnyadağı Xattab belän Basaev bazalarında uqıp qaytqannarı.
Bu bulalmağan partizannarğa suğış nigä kiräk bulğan? Gäzit yaza, alar İdel buyında İslam däwläte tözergä cıyınğannar. Ul däwlätneñ çikläre ber yaqtan Urta Aziägä totaşırğa tieş bulğan, ikençe yaqtan Kavkazğa. Ağa, öç avtomat belän bit şulay. Kittek tağın uqıp.
50 keşe qulğa alınıp, öç avtomat ta ike granat tabılğaç, bu yäşeren oeşmağa zur zarar kilde di avtor. No dip esti, äle yäşeren oyışmanı, wahhabitlarnı bötenläy totıp beterdelär digän süz tügel. Alarnıñ qulğa alınmıy qalğannarı Samar da, Ulyanda, Tatarstannıñ üzendä dä, Başqortstanda da uzğan yıl terraktlar yasağannar. Menä, bu qışın, ğinwar ayında Qazan-malmıj yulında ut bağanasın şartlattılar. Anıñ teräge beraz yantaydı. Terrakt bit. Yartı yıldan soñ. Terroristlar Teläçe rayonında ut liniyäsen şartlattılar. Berniçä atnadan soñ, Layış rayonında nefet ütkärgeçen şartlattılar. Xäzer bu eşlärne Rusiä Genprokuraturası tikşerä.
Menä gäzit şulay yaza.
Nu närsä diäseñ inde. Bezneñ xoquq orğannarı äybät eşlime. Gäzit matur yazamı. Monısı qarañğı. Ber cepkä tözep bötenesen ber urınğa tuplaw – äle Rusiädä möselmannarnı totqarlıy başlağannan birle- berençe qat.
Fäwziä Bäyrämova, teläsä qayçan awızın açıp süz äytä torğan keşe tügel. Täcribäle säyäsätçe. Ul da bu protsesslarnı küzätep barğannan soñ, yomğaqlap İttifaq partiäse isemennän belderü yasadı. Belderü şaqtıy ozın. Anda şuşı qulğa alınuçılarnıñ bez köç qullanu arqasında törle ğäyplärne tanıdıq digän süzlär kiterelä. Häm yomğaqta mondıy süzlär bar.
Şuşı xätle cäber häm qıynawlarğa tüzä almıyça, qayber möselmannar eşlämägän cinayätlärne üz öslärenä alırğa mäcbürlär. Rossiä däwlätendä häm törmälärendä näq Stalin çorındağı kebek keşelärgä qarşı iñ räximsez cäzalar qullanıla, bügen “xalıq doşmanı” rolen möselmannar üti. Rossiädä möselmannarğa qarşı cäzälawlar “antiterror” bitlege astında ütkänlektän, dönya cämäğätçelege, demokratik illär bu eşlärgä qatnaşmıy, ä islam däwlätläre mondağı möselmannarnıñ bu xällären belmilär. Çit illärdän kilgän qunaqlarğa, İslam konferensiäse citäkçelärenä matur mäçetlär kürsätelä, alarnı berkem dä törmälärdä ğäypsezgä ğazap kürgän möselman-tatarlar yanına alıp barmıy. Bez, Tatarstannıñ keşe xoquqların yaqlawçı milli säyäsätçeläre bolar xaqında Rossiä Prezidentı Putinğa, Tatarstan Prezidentı Şäymievka, Rossiä häm Tatarstan prokurorlarına yazıp qaradıq, ämma näticäse bulmadı. Mäskäwdäge häm Qazandağı räsmi islam oyışmaları, möftiyätlär dä möselmannarnı yaqlaw yulına basmadılar, bu ğädelsezleklärne kürmämeşkä salındılar. Näticädä, Tatarstanda möselman-tatarlarnı qulğa alular, xökem itmiçä, yıllar buyı törmälärdä totular däwam itä. Bez dönya cämäğätçelegen, demokratik illärneñ, islam däwlätläreneñ Rossiädä keşe xoquqları bozılu faktlarına iğtibar itülären sorıybız! Rossiädä möselmannarğa qarşı alıp barılğan däwlät terrorın tuqtatırğa yärdäm itegez dielä İttifaq firqäse isemennän yasalğan Fäwziä Bäyrämova belderüendä.
İnde, Awrupa Şurası bu belderügä cawap ta cibärgän. Awrupa Şurasınıñ milli azçılıqlar eşe komissarı Nicola Makes Guerlax bu mäğlümatlarnı faydalanırbız dip äytkän.
Räfis Cämdixan
