Tikşerelgän illär töbäkläp bülengän. Kavkazdağı däwlätlärneñ urtaq problemaları bar –idarä itüneñ elekke sisteması äle dä ğämäldä häm rişwätçelekkä qarşı ber ni dä eşlänmi. Azärbaycan misal itep kiterelä. Respublika yağulıq çığanaçaqlarına bay, ämma şunıñ xisabına xalıqnıñ yäşäw däräcäsen yaxşırtu öçen ber ni dä eşlänmi.
Üzäk Aziädä andıy urtaqlıqlar yuq. Qırğızstan 2005nçe yılğı Lälä İnqilabı çorında ömetle kürengän. Ämma soñğı arada Bişkäkneñ reformalar yünäleşe borçılu tudıra, di Freedom House xisabın äzerläwçelärneñ berse Chris Walker. Qazaxstanda isä iqtisad nıq, ämma demokratiä yuq däräcädä.
Freedom House xisabın äzerlägän Chris Walker süzlärenä qarağanda, 4 törle ölkädä – cawaplılıq, qanun xakimiäte, korrupusiägä qarşı çaralar häm xakimiätlär eşçänlegeneñ ütä-kürenmälegen alğanda, Qazaxstan berse genä öçen 3tän yuğarıraq bäyä alğan. Qalğannarı 3tän tübän. İñ yuğarı däräcä – 7 bula ala. Walkernı üzen tıñlıyq:
"Qazaxstannıñ yağulıq ölkäsendä zur baylıqları bar. Ämma bu baylıqnıñ niçek bülenüe turında açıqlıq yuq. Şulay uq kiläçäktä mäğnäle säyäsi köndäşlek bulu-bulmaw il citäkçelegeneñ nindi yulnı saylawına bäyle. "
Rusiä tikşerügä kermägän. Qalğan illär, şul sanda Rusiä häm Taciqstanda demokratiä torışı kiläse yılda tikşereläçäk. Ämma Freedom House oyışması üzeneñ başqa xisaplarında Rusiäne yış iskä ala. Menä kiçä genä çıqqan yañalıq – Rusiä watandaşlarına üz eşlären xalıqara mäxkämälärgä, äytik Strasburgqa cibärergä bulışqan Xalıqara Yaqlawğa Yardäm İtü Üzägenä salım tülämäwdä ğäyepläw belderelgän. Bu üzäk Rusiädä xalıqara yuristlar komissiäsen wäkillek itä. Menä inde 12 yıl bu üzäkneñ advokatları – Yevropanıñ keşe xoquqları mäxkämäsenä möräcäğät itergä teläwçe Rusiä watandaşlarına kiräkle qağäzlärne äzerlärgä yardäm itep kilä. Oyışma tulısınça çit illärdän alınğan grantlar belän finanslandı. Uzğan yılnıñ noyaberendä üzäkneñ finans eşlären tikşerü başlanğan ide. Üzäk 5 million sum salım tülämäwdä ğäyeplänä.
Xalıqara Yaqlawğa Yardäm İtü Üzägen oyıştıruçılarnıñ berse Karina Moskalenko bu ğäyepläwlärne kire qağıp, oyışmanıñ yäşererlek eşläre yuq, dip belderde häm bu xälne çirattağı provokasiä dip atadı. Tanılğan xoquq yaqlawçı Lyudmila Alekseyeva, grantlardan salım tülänmi, dip mäxkämä qararınıñ üzäk faydasına bulaçağına ışanuın belderde. Üzäk wäkilläre bu uñaydan aldağı könnärdä jurnalistlarnı cıyıp matbuğat oçraşuı ütkärergä cıyına.
Alsu Qormaş
Üzäk Aziädä andıy urtaqlıqlar yuq. Qırğızstan 2005nçe yılğı Lälä İnqilabı çorında ömetle kürengän. Ämma soñğı arada Bişkäkneñ reformalar yünäleşe borçılu tudıra, di Freedom House xisabın äzerläwçelärneñ berse Chris Walker. Qazaxstanda isä iqtisad nıq, ämma demokratiä yuq däräcädä.
Freedom House xisabın äzerlägän Chris Walker süzlärenä qarağanda, 4 törle ölkädä – cawaplılıq, qanun xakimiäte, korrupusiägä qarşı çaralar häm xakimiätlär eşçänlegeneñ ütä-kürenmälegen alğanda, Qazaxstan berse genä öçen 3tän yuğarıraq bäyä alğan. Qalğannarı 3tän tübän. İñ yuğarı däräcä – 7 bula ala. Walkernı üzen tıñlıyq:
"Qazaxstannıñ yağulıq ölkäsendä zur baylıqları bar. Ämma bu baylıqnıñ niçek bülenüe turında açıqlıq yuq. Şulay uq kiläçäktä mäğnäle säyäsi köndäşlek bulu-bulmaw il citäkçelegeneñ nindi yulnı saylawına bäyle. "
Rusiä tikşerügä kermägän. Qalğan illär, şul sanda Rusiä häm Taciqstanda demokratiä torışı kiläse yılda tikşereläçäk. Ämma Freedom House oyışması üzeneñ başqa xisaplarında Rusiäne yış iskä ala. Menä kiçä genä çıqqan yañalıq – Rusiä watandaşlarına üz eşlären xalıqara mäxkämälärgä, äytik Strasburgqa cibärergä bulışqan Xalıqara Yaqlawğa Yardäm İtü Üzägenä salım tülämäwdä ğäyepläw belderelgän. Bu üzäk Rusiädä xalıqara yuristlar komissiäsen wäkillek itä. Menä inde 12 yıl bu üzäkneñ advokatları – Yevropanıñ keşe xoquqları mäxkämäsenä möräcäğät itergä teläwçe Rusiä watandaşlarına kiräkle qağäzlärne äzerlärgä yardäm itep kilä. Oyışma tulısınça çit illärdän alınğan grantlar belän finanslandı. Uzğan yılnıñ noyaberendä üzäkneñ finans eşlären tikşerü başlanğan ide. Üzäk 5 million sum salım tülämäwdä ğäyeplänä.
Xalıqara Yaqlawğa Yardäm İtü Üzägen oyıştıruçılarnıñ berse Karina Moskalenko bu ğäyepläwlärne kire qağıp, oyışmanıñ yäşererlek eşläre yuq, dip belderde häm bu xälne çirattağı provokasiä dip atadı. Tanılğan xoquq yaqlawçı Lyudmila Alekseyeva, grantlardan salım tülänmi, dip mäxkämä qararınıñ üzäk faydasına bulaçağına ışanuın belderde. Üzäk wäkilläre bu uñaydan aldağı könnärdä jurnalistlarnı cıyıp matbuğat oçraşuı ütkärergä cıyına.
Alsu Qormaş