Accessibility links

Кайнар хәбәр

Macarstan oppozitsiäse premiernı urınınnan kitergä çaqıra


Macarstan premier-ministrı Ferenc Gyurcsany düşämbedä Soçida Rusiä prezidentı Vladimir Putin belän oçraşıp yörgändä, Budapeştnıñ üzendä yözlägän keşe premiernıñ urınınnan kitüen taläp itep, protest çaraları ütkärde. Sişämbegä qarşı töndä bulğan çualışlar näticäsendä yözdän artıq keşe yaralanğan. Bu xällärgä premiernıñ, bez saylawlarda ciñer öçen xalıqnı berniçä yıl aldap kildek, digän süzläre yazılğan ber tasma säbäp buldı. Taläplärgä qaramastan, Gyurcsany urınınnan kitmäyäçägen belderde.

Mondıy uram cıyınnarınıñ Macarstanda komunizm cimerelgännän birle bulğanı yuq ide. Barısı da premier-ministr süzläre yazılğan ber tasmadan başlanıp kitte. May ayında Sotsialistlar partiäse utırışında Ferenc Gyurcsany April saylawların ciñü öçen saylawçılarğa iqtisadtağı xällär turında yalğan söyläwen tanığan:

"Bezneñ ällä ni mömkinlegebez yuq. Çönki üzebez ıçqındırıp beterdek. Ber Yewropa ile dä bu qädäre axmaqlıq eşlämäde. Soñğı 2 yıl buyına bez yalğanlap kildek. Bez söylägännär yalğan ide" di Macar premierı.

Bu tasmanı kem yazıp alğanı älegä bilgesez. Gyurcsany üze äytkännären kire qaqmıy.

Yäkşämbedä berniçä meñ keşe yuğarı salımnarğa, xastaxanä häm yuğarı uqu yortlarında tüläwlärgä qarşı tınıç demonstartsiä ütkärä ide. Ber cirle stansiä tasmanı tapşırğannan soñ, uram cıyınnarı başlandı. Alar düşämbedä däwam itte, kiçkä taba çualışlarğa äwerelde. Berniçä distä keşe televidenie binasına bärep kerergä tırıştı. Politsiä küzdän yäş çığara torğan gaz qullandı. Tirä yaqtağı maşinalar yandırıldı, cimerelde. 100dän artıq keşe yaralanğan, kübese politsiä xezmätkäre, berse başına awır cäräxätlär alğan. Başqalağa tartılğan östämä köçlär 5 säğättän wazğiätne kontrolgä alğan.

Sişämbedä Gyurcsany bu xällärne 1989 yılda komunizm cimerelgännän birle "iñ qarağı häm ozın tön" dip atadı. Berük waqıtta ul urınınnan kitmiäçägen, refromalarnı däwam itäçägen, bar çaralar belän tärtip urnaştıraçağın belderde.

"Bezneñ protest belderergä xoquqıbız bar, läkin däwlät institutların cimerü xoquqıbız yuq. Bu qabul itelerlek tügel" di Macar premierı.

Gyurcsanynıñ Sotsialistlar partiäse häm koalitsiädäge İrekle Demokratlar premiernı yaqlap çıqtı. Ä menä ilneñ prezidentı Laslo Solyom premierğa täniqt belderde:

"Yäkşämbe xälläre ildä ruxi krizis tudırdı. Premiernıñ reaksiäse anı tağı da tiränäytte, çönki ul üzeneñ şäxsi cawaplılığın soñğı 16 yıl waqiğaları belän añlatırğa tırışa. Demokratiägä xilaflıq kiterüne bernindi maqsat belän dä aqlap bulmıy, bigräk tä bu añlı räweştä eşlänsä. Min premiernı monı açıqça tanırğa çaqıram" di Macar prezidentı.

Oppozitsiädäge Fidesz partiäse premiernı urınınnan kitergä çaqırdı. Üktäberneñ 1ndä Macarstanda cirle saylawlar ütäçäk. Fiker beleşülärgä qarağanda Fidesz Gyurcsany koalitsiäsen ciñergä tieş.

Zamanında kommunist annarı eşquar bulğan 44 yäşlek Gyurcsanynıñ köndäşläre citärlek. Alar anı xosusıylaştıru çorında tuplağan baylığı, artıq qupşı yäşäw räweşe öçen tänqitli. Töp köndäşlärneñ berse elekke premier Viktor Orban xäzer Gyurcsany Macar säyäsätendä persona non grata dip belderde. Ämmä, Gyurcsany üze çigenergä cıyınmıy.

Ali Ğilmi
XS
SM
MD
LG