Tatarstannıñ Fännär akademiäseneñ çärşämbe könne uzğan ğomumi cıyılışında prezident Mintimer Şäymiev, respublika premyer-ministrınıñ berençe urınbasarı Rawil Moratov, Prezident Apparatı citäkçese Yuriy Kamaltdinov, Tatarstannıñ Fän häm mäğärif ministrı Räis Şäyxlislamov häm başqalar qatnaştı. Tatarstanda soñğı aralarda fän tarmağına iğtibarnıñ ayıruça köçäyttelär. Bu xaqta ğalimnär aldında yasağan çığışında Mintimer Şäymiev tä assızıqladı. Bu respublika xökümäteneñ Tatarstan iqtisatın innovatsion üseş yulınnan alıp baru teläge belän bäyle. Şuña da, Fännär akademiäseneñ eşçänlege nindider tormıştan yıraq fänni açışlarğa tügel, ä ğämäli yaqtan bügen-irtä qullanırğa mömkin närsälärgä yünältelergä tieş. Andıy yünäleştäge eşçänlekkä respublikada aqça şaqtıy bülenep birä, ä menä ul finanslarnıñ sezgä kilep citüe yäki sezne urap uzuı inde üzegezdän tora, dide ğalimnärgä Mintimer Şäymiev. Bu, älbättä, humanitar ölkädäge fänni eşçänlekkä qağılmıy. Bezgä aları da bik kiräk, dip östäde prezident. Şul uq waqıtta, 2007 yılnıñ 1 ğinwarınnan fän tarmağında eşläwçelärgä xezmät xaqları arttırılaçağı turında da äytte. Äytergä kiräk, bu xäbär cıyılışta iñ küp alqışlar cıyğan yañalıq buldı.
Tatarstan prezidentı üzeneñ çığışında tağı ber bik ähämiätle mäs’älägä -Fännär akademiäseneñ kiläçägenä tuqtaldı. Bu xaqta söyläşülär şaqtıy yörde soñğı aralarda respublikada. Şäymiev süzlärenä qarağanda, akademiä däwlät qaramağanda qalaçaq. Läkin bu fänni oyışmanı finanslaw xäzergegä qarağanda başqaçaraq oyıştırılaçaq. Bu xaqta xökümätkä qarar inde birelgän dä ikän. Akademiäneñ prezidiumına östämä wazifalar da yöklänäçäk. Respublikanıñ iqtisadi häm sotsial’ reformalar, fänni-texnik häm innovatsion säyäsät buyınça töbäkara komissiäläre, çit il investitsiälär buyınça konsul’tativ Şura wäkälätläre xäzer akademiklar, döresräge prezidiumğa yöklänäçäk. Ä prezidiumğa prezident akademiklardan tış praktiklarnı da, yäğni kertergä kiräk, dide. Häm ike nämzätne täqdim dä itte. Ul premyer-ministrnıñ berençe urınbasarı Rawil Moratov häm Rafinat Yarullin.
Monnan tış, kiläçäkkä eş plannarına kilgändä, ğalimnärgä prezident iñ zur iğtibarnı neft’ häm gaz eşkärtü tarmağına yünältergä kiräklege turında äytte. Bu ölkädä fänni ezlänülär alıp barmasaq xäzer bez bügenge köndäge kebek 30 million tügel, ä 7 million tonna neft’ kenä taba alır idek, dide ul. Häm, ğädättägeçä, üzeneñ çığışın Bez buldırabız, dip tämamladı.
Xäyer, añardan soñ süz alğan Akademiäneñ prezidentı Äxmät Mazharovnı bülderep tä, äle şaqtıy fikerlär belderde Şäymiev. Mazharov isä çığışında üze citäklägän oyışmanıñ yaña idärä strukturası belän tanıştırdı, töp eş yünäleşlären bilgeläde. Alar arasında yuğarı uqu yortları belän bergälektä fundamental’ tikşerenülär alıp baru, innovatsion eşçänlek, almaş kadrlar äzerläw kebeklär bar. Soñğısı bezneñ akademiä öçen ayıruça aktual’ ikän. Mazharov süzlärenä qarağanda, älege fänni oyışma äğzäläreneñ urtaça yäşe şaqtıy ölkän ikän.
Akademiä prezidentı eşlänelgän ğämällär turında da söyläde. İñ zur proyektlardan Aqtay boralağın yaxşırtuğa köç salu häm yuğarı kükertle neft’ne eşkärtü ısulların kamilläşterüne äytep bula. Humanitar ölkädä dä qazanışlar yuq tügel ikän. Monda misal itep Mazharov tatar ensiklopediäse, tatar xalqı tarixı östendä alıp barılğan eşlärne kiterde, küptän tügel genä açılğan tatar xalqı däwlätçelege muzeyın da iskä aldı. Muzey turında Mintimer Şäymiev dä üz fikeren äytte. Anıñ açıluı bik äybät, älbättä, läkin anda bit materiallar bik az, dide ul. Häm üzeneñ täqdimnären dä kertte.
Başqalar belän, başqa il arxivları belä eşlägez. Bez tarixıbızğa qağılışlı bik küp äyberlärne yuğalttıq dibez. Bolay dip äytergä bit nindider nigezlär kiräk. Bigräk tä ğalimnär şundıy fikerdä torğanda. Närsälär bulğan soñ, bez nilärgä iä bulğanbız. Min, mäsälän, muzeynı bayıraq itep kürergä telär idemBez üzebezneñ böyeklegebezne isbatlarğa tieşbez, dip östäde Şäymiev.
Rusiädä xäzer şaqtıy aktual’ bulğan mäktäplärdä dinne uqıtu mäs’äläse dä kütärelde Akademiä cıyılışında. Tatarstanda berqayçan da ber dinneñ genä nigezläre uqıtılmayaçaq digän üzemneñ fikeremne min bik açıq belderdem. Läkin ğalimnär arasında bu yünäleştä xäräkät yuq. İnde 3 yıl diärlek söyläşü bara. Nigä älegä qädär din tarixlarına bağışlanğan däreslek buldırılmağan, dip üz şikäyätlären belderde prezident ğalimnärgä.
Äxmät Mazharov notığınnan soñ, ğalimnär arasında Akademiä prezidentı yañğıratqan fikerlär xaqında berniçä çığış buldı. Ğomumi cıyılışnıñ axırında ğalimnär häm studentlarğa büläk, diplomnar tapşıru da uzdı.
Gölnaz İlgizär
