Accessibility links

Кайнар хәбәр

Tösle inqilablar närsägä kiterde?


Şuşı könnärdä, Gruziä häm Ukraina, üz illärendä bulğan tösle inqilablarınıñ 3 häm 2 yıllğın iskä ala. Säyäsi küzätüçelär xäzer 2003dağı Tiflista häm 2004 yılda Kievta bulğan waqiğalarnıñ näticäse turında uylana. Xakimiätlär, meñlägän keşe qatnaşlığında barğan inqilablarnıñ qıymmätlärenä tuğrılıqlı qaldımı, bu tarixi waqiğalarnıñ kiläçäk öçen ähämiäte närsädä?

2 yıl elek Kievta bäysezlek mäydanında cıyılğan distä meñ keşe ber tawıştan “Yuşenko!” dip qıçqırıp tordı. Şuşı mäydanda torğan keşelärneñ berse, Hryğory Wahapov, äle küptän tügel genä, “Reuter” ağentlığna bolay belderde:

Waqilar bez kötkänçä barmadı. Bez, sistema üzägrer dip uylagan idek, häm säyäsi elita yañarır, çistar dip kötkän idek, boları bulmadı.

Hrygori Wahapov Ukraindagı Noviy Kanal televidenye şirkäte xäbärçese. Ul da distälägän meñ keşe belän bergä 2 yıl elek, xärämläşülärdän soñ barğan saylawlardan soñ, Bäysezlek Mäydanına çıqqan häm Viktor Yuşenkonı prezidentlıqqa alıp kilgän keşeläreñ berse bulğan.

Äflisun inkilabı dönyanıñ iğtibarın cälep itkän ide, Mäskäw basımınnan azat itelüneñ bilgese bularaq küplär tarafınnan xuplanğan ide. İke yıldan soñ, äflisün inkılabınında qantaşuçılar iñ küp qarşıq beldergän keşe Viktor Yanukoviç, xakimiät başına mende. Ul bügenge köndä premyer-ministr häm aña parlamenttağı koalitsiä teläkteşlek kürsätä. Yuşenko, isä, inqilabtağı köräştäşe xarizmatik Yulya Timoşenko belän xuşlaştı häm “Bezneñ Ukraina” blogınıñ oppozitiägä küçüen kürde.

Ukrainıñ äflisün inkilabınıñ 2 yılı, Gruziä neñ göllär inqilabınıñ 3 yıllığı belän ber waqıtqa turı kilä. 2003 yılda, oppozitisä wäkilläre, yaña saylawlar ütkärüne taläp itep, Gruziä parlamentı yawlap alırğa tırıştı. İnkibap yaña buyın citäkçese , könbatışqa yoz tötqan Mikheil Saakashvili tarafınnan alıp barıldı. Ul 2004 yılda Prezident saylawlarında da ciñde. Saakashvili, Ukrainadağı uğarı citäkçe belän çağıştırğanda, säyäsi yunäleşne saqlawda zurraq uñışqa ireşte şikelle. Küptän tügel bulğan, Eçke eşlär minisitrılığındağı üzgärtep qorular, Gruziä citäkçelegeneñ berdämlegendä şik tudırğan ide. Alayda, üktäberdä ütkän cirle saylawlarda , Saakaşvili tarafdarları ciñde.

Rusiä belän mönäsäbätlär, Gruziä cämğiäten berläşterüçe äyber bulıp tora. Bu yaqtan Gruziä Ukraindan ayırıla, anda Rusiä faktorı cämğiätne bülgäläwçe äyber bulıp tora. Mäskäwneñ Gruziä häm Ukrainağa täesir itü köçe haman da bar. Üzläreneñ könbatışqa borıluı belän Tiflis häm Kievta da Rusiäneñ cen açuın çığara.

2005 yıl yazında bulğan Qırğıstandağı Lälä inqilabı, başqa tösle inqilablardan ayırılıp tora. Qırğızstandağı säyäsi wäzğiät totrıqlı buludan yıraq, küptän tügel bulğan häm oppozitisiä oyıştırğan qarşılıq çaraları, Konstitutsiägä Prezidentnıñ xakimiäten çikläwçe üzgäreşlär kertügä kiterde. Küzätüçelär fikerençä, tösle inqilablarnıñ kiläçäk öçen ähämiäten älegä bäyäläw awır bulsa da, xäzergä, anıñ qıymmäte bar. İñ yaxşı kürenä torğan misal ul, Ukraina bula ala. Xäzer äflisun inqilabına teläktäşlek kürsätüçelär, üzgäreşlär buluına ömmetläreneñ betüen kürä. Polşada urnaşqan häm demokratiäne üsterü öçen eşläwçe Stefan Batory fondı belgeçe Jakup Boratynski bu xaqta bolay di:

Äflisun inqibanıñ ähämiäte - Ukrainadağı keşeläreneñ xakimiätne saylıy alabız, dip xis itüendä. Bu fiker yaña tügel. Ämma uylawımça, bu nigez, bu fakt, mäsälän Rusiädäge wäzğit belän çağıştırganda, bik zur ayırma buluın kürsätä.

Bikä Timerova.
XS
SM
MD
LG