Accessibility links

Кайнар хәбәр

NATO sammitınıñ kön üzägendä Äfğänstan mäsäläse


Sişämbe könne Latvia başqalası Rigada NATOğa kergän 26 ilneñ däwlät başlıqları cıyıldı. 2 könlek bu cıyında qaralaçaq töp mäsälä NATOnıñ Äfğänstandağı eşçänlege bulır dip kötelä. Mäğlüm bulğança anda Tönyaq Atlantik Saqlanu Berektäşlegeneñ Taliban ğisyançılarına qarşı çaraları äle dä däwam itä.

Eşlekle kiçke aş belän açılğan bu cıyınnıñ töp öleşe, töp çığışlar çärşämbe könne bulır dip kötelä. Ämma NATO general sekretare Jaap de Hoop Scheffer inde bügen ük kön üzägendä Äfğänstan bulaçağın açıqlap quydı.

İrtän Rigadağı çığışında de Hoop Scheffer bu sammitta NATO äğzaların Äfğänstandağı Xalıqara İminlek Yardäme Köçläre İSAF xärbilären arttırırğa çaqıraçağın äytte.

"Bez İSAFnı tieşençä täemin itärgä tieş. Äfğänstannıñ könyağında qatnaş urtaq köçlärdä 20 protsent xärbilärneñ citeşmäwe qabul itelmäslek. Min inde bu turıda berniçä märtäbä äyttem. Häm min monı bügen irtän tağın ber märtäbä äytäçäkmen. Ayırım däwlätlärneñ saqlığı arqasında Äfğänstandağı xärbi citäkçelekneñ sığılmalı bula almawı, eşçänlegebezneñ näticälelege kimüe turında äytäçäkmen" dide Scheffer.

NATO Äfğänstanda 30 meñnän artıq xärbien tota. Häm bu il anıñ öçen xäzer bik möhim sınaw bulaçaq.

Ägär dä ul anda Taliban ğisyançıların ciñep totrıqlılıq urnaştıra alsa, üzeneñ Salqın Suğış mirasınnan qotılıp 21 ğasırnıñ iminlek mäsälälären çişärgä äzer oyışmağa äwerelgän digän süz.

Ägär dä Äfğänstanda uñışsızlıqqa duçar bulsa, bu oyışmanıñ möhimlegenä bik zur şiklär tuaçaq.

AQŞ Senatınıñ tışqı mönäsäbätlär komitetı räise Richard Lugar düşämbe könne äğza illärneñ Äfğänstandağı eşçänlekkä çın küñeldän birelmäwe NATO abruyında bik zur zıyan kiterä ala dide.

"Ägär dä bügenge kön tarixındağı iñ danlıqlı berektäşlek üz äğzalarınıñ ixtiarsızlığı näticäsendä Yewropadan çittäge berençe operatsiäne üti almasa, NATOnıñ näticälelegenä, terror qurqınıçına qarşı urtaq çara kürä alu mömkinlegenä şik tuaçaq" dide Lugar.

Soñğı aylarda Taliban ğisyançıları köçäyä bara häm eşçänlegen küptän tügel genä ilkülämenä cäyeldergän NATO artıq tarqaw bulıp, sığılmasız bulıp qala.

De Hoop Scheffer däwlätlärneñ saqlığı digändä NATOnıñ qayber möhim äğzalarınıñ üz xärbiläre eşçänlegen qısalar belän çikläwen küzdä tota. Bu isä alarnıñ Talibanğa qarşı suğışu mömkinlegen dä bik nıq çikli.

Ğisyançılar iñ nıñ köçäygän könyaqta xäzer AQŞ, Britan, Kanada häm Niderland xärbiläre genä suğışa häm alar zur yuğaltular kiçerä.

Germaniä xärbiläre isä çağıştırmaçaq tınıç bulğan tönyaqta urnaşqan häm Berlin alarğa NATOnıñ başqa äğzalarına yardäm itü öçen könyaqqa barunı röxsät itmi.

Fransiä, İtaliä häm İspaniä, şulay uq başqa qayber illär dä üz xärbilärenä zıyan kilmäslek itep törle çikläwlär quyğan.

Bu isä NATOda eçke rizasızlıqqa häm qarşılıqqa kiterä.

Bügen Rigağa barışlıy Tallinda tuqtalğan AQŞ prezidentı George Bush ta NATO äzğaların Äfğänstanda zurraq öleş kertergä çaqıraçağın äytte.

"Bez iñ zur NATO köçläre torğan il – Äfğänstan turında, Äfğän iminlek köçläre belän bergäläp Talibannı çiñü, şunıñ belän alarnıñ yäş demokratiäsen köçäytü turında söyläşäçäkbez. Äfğänstanda uñışqa ireşü öçen NATO äğzaları NATO xärbi citäkçelege sorağan qädär ğäskär birergä tieş" dide Bush.

Äfğänstan iğtibar üzägendä zur urın alu säbäple NATOnı kiñäytüne däwam itü, Albania, Makedonia, Gruziä kebek illärne äğza itep alu mäsäläläre çitkäräk etärelä. Rigada NATOnı kiñäytü turında bernindi qarar da kötelmi.

Naif Aqmal, Praga.
XS
SM
MD
LG