Accessibility links

Säddamnı ülemgä xökem itü qararı köçendä qaldırıldı


Sişämbedä Ğiraqnıñ apelätsiä mäxkämäse Säddam Xösäyengä çığarılğan ülemgä xökem itü qararın köçendä qaldırdı. Prezident Cäläl Talabani bu qararnı raslağan oçraqta, Säddam 30 kön eçendä asılırğa tieş bulaçaq. Ğiraqnıñ üzendä dä, çitendä dä bu uñaydan qarşılıqlı fikerlär äytelä. Beräwlär Säddam cäzağa tartılırğa tieş disä, ikençelär – ülem xökemenä qarşı çığa.

Apelätsiä mäxkämäseneñ baş xakime Arif Äbdel Razzaq Äl-Şahin mäxkämä qararın iğlan itep, xökem bügennän başlap 30 kön eçendä teläsä qaysı waqıtta ğämälgä quyılırğa mömkin dip belderde:

"Bezneñ wazifa tämam. Xäzer ğämälgä quyu eşe başlana, qanun nigezendä qarar 30 kön eçendä ğämälgä quyılırğa tieş" di mäxkämä xakime.

Noyäberneñ 5ndä maxsus tribunal Säddam Xösäyenne keşeçelekkä qarşı qılğan cinäyätlär öçen ülemgä xökem itte. Ğiraqnıñ elekke citäkçese 1982 yılda tönyaqtağı Äl-Dücäil qalasında 148 şiğineñ üterelüe öçen ğäyeple dip tabıldı. Bu qalada Säddamnı üterü xästärlege kürelgän bulğan digän xäbärlär bar.

Appelätsiä mäxkämäse tağın ike keşegä – Säddamnıñ tuğanı Barzan Äl-Tiqriti häm elekke xakim Äwäd Äl-Bandarğa çığarılğan ülem cäzasın köçendä qaldırdı. Monnan tış, elekke vitse-prezident Taha Yassin Ramadanğa çığarılğan ğömerlek törmä cäzasın ülemgä alıştırırğa täqdim itte.

Appelätsiä mäxkämäse qararın prezident Cäläl Talabani häm ike vitse-prezident raslağrğa tieş. Talabani üze ülem cäzasına qarşı digän ğomüm qaraşın belderde. Ämmä elegräk mondıy oçraqlarda üzeneñ raslaw wäkäläten vitse-prezidentqa tapşırdı. Bu yulı da ul şulay eşlär dip kötelä.

Premier-ministr Nuri Äl-Mälikineñ süzçese Bassam Äl-Xösäyeni, amerikan televideniesenä äyütençä, yözlägän ğiraqlı Säddamnı asuda şahsän qatnaşu mömkinlegen sorap möräcäğät itä.

Niçek kenä bulmasın, bu qarar cämğiättä büleneş tudırdı. Küp kenä säyäsmännär, şul isäptän şiğilär, xökemne xuplıy. Ä menä Säddam çorında östenlekkä iä bulğan sönnilärneñ kübese bu xökemne şiğilärneñ üç aluı itep kürä.

Bağdad uramnarında da qaraşlar törle:

"Açıqça äytkändä, ülem cazasın şuşı waqıtta raslaw belän kileşmim, çönki wazğiät tağı da bozılaçaq. Bu xalıqqa faydağa tügel, bez tınıçlıq häm iminlek telibez" di Athir isemle Bağdad keşe.

Ä menä ikençe ber Bağdadlı, Möxämmät Nasır, döres waqıtta yasalmasa da, qararnı xuplıy:

"Minemçä, bu ğädel xökem, çönki bu keşe Ğiraq xalqına qarata ğädel bulmadı. Şulay da, waqıtı döres tügel, xäzer ğiraqlılar üç alu xalätendä yäşi, citmäsä Ğäyet yaqınlaşa, berär ayğa kiçekterelsä, yaxşıraq bvulır" di Möxämmät Nasır.

Bu mäsälägä xalıqara reaksiä dä şaqtıy ayırıla. Aq Yort süzçese Scott Stanzel Säddamnı ülemgä xökem itü qararın "Ğiraq xalqınıñ zalim xakimiäten qanun xakimiätenä alıştıru tırışlığında möhim adım" dip atadı.

Ä menä xalıqara xoquq yaqlawçı Amnesty İnternational oşıyması, Säddamnı xökem itü qararı xökümätneñ basımı astında qabul itelde dip bu qararnıñ döreslegenä şik belderde.

Östäp şunı äytergä bula, Säddam belän bäyle äle tağın ber mäxkämä eşe tikşerelä. Ansında ul 80nçe yıllar axırında 180 meñläp kördneñ üterelüe öçen, genotsid häm başqa cinäyätlärdä ğäyeplänä.

Ali Ğilmi
XS
SM
MD
LG