Rusiädä yullar häm axmaqlardan qala iñ sızlağan närsä toraq tözü. Bu ölkädä tatar täcribäse diñgezdä bata torğan qarabnı qotqaruçı bulıp kürenä. Mintimer Şäymiev citäklägän eşçe törkem, uzğan yılda 3 märtäbä Mäskäwdä cıyılıp, Rusiä külämendä toraq mä’säläsen xäl itü buyınça täqdimnär äzerläde. Alarnı respublika başlığı bügenge Rusiä däwlät şurası prezidiumı utırışında söylärgä niätli. Atna başında, respublika jurnalistları belän oçraşuda, Mintimer Şäymiev älege täqdimnärneñ berniçäsen äytep uzğan ide.
Toraq ölkäsendä eş bara, ämma az keremlelär barıber toraq alırlıq xäldä tügel. Monıñ säbäbe nidä. Moña iñ berençe çiratta iğtibar itärgä kiräk. Toraq komunal' xezmät öçen 100 protsentlıq tüläwne buldırırğa kiräk, monsız bernindi reforma yasap bulmıy. Tağın ber möhim täqdimebez yortlarnı tözekländerü ölkäsenä qağılışlı. Xalıqtan monıñ öçen aqça jıyälar, ä tözekländerü yuq. Ni öçen küp kenä milli proyektlar kebek monda da kreditlarğa, federal' byudjetqa möräjägat' itmäskä. Bolay eşläsäk uñaylıraq bulır ide.Bu qayber täqdimnär ide, ä tulayım, prezident söyliäçäk doklad 5 tarmaqtan toraçaq.
Anda, sotsial' qullanılış toraq fondın kamilläşterü; toraqnı az keremlelär dä ala alırlıq itü; toraq fondın modernizatsiälänü; däwlät häm şäxes arasında uñay mönäsäbät urnaştıru; toraq komunal' xezmät mä’säläsendä xalıq mänfägat'lären qayğırtu kebek sorawlar qaralğan.
Respublikada 2005 yıl belän çağıştırğanda uzğan yıl 8 protsentqa kübräk toraq mäydanı tözelgän. Kürsätkeçlär yaxşı bulsa da, bügen härber keşe üzenä toraq satıp ala allmıy. Şuña kürä yaxşı tözibez dip küpme genä söyläsäk tä, näticäse kürenmägäç bik küñelle tügel. Bügen Tatarstanda keşe başına, 0,47 kvadrat metr toraq mäydanı turı kilä. Böten Rusiä buyınça bu kürsätkeç 0,3 kenä, şuña bezneñ xällär äle yaxşıdan. Ämma Tatarstanda toraq mä’säläsen xäl itü öçen, älege kürsätkeç kenä citmi. Bu xaqta Azatlıq radiosına däwlät toraq fondı başqaruçı direktorı kiñäşçese Midxät Şärifullin añlattı.
Böten keşegä tigezläp bülgändä kimendä härber keşe öçen 56 kvadrat metr buldırırğa kiräk. Bu mäs'älä Tatarstan cirlegendä ägär bezneñ sotsial' ipoteqa programmaları, häm başqa programmalar äybät eşläsälär 2010 yıllarğa bu mäs'älä xäl itelergä mömkin.Bügen däwlät tözeleş ölkäsenä aqça jällämi. Çönki barlıq çığımnar, axır çiktä salımnar, kommunal' xezmätkä tüläwlär bularaq kire qaytarılaçaq. Monnan tış Tatarstannıñ tözeleş, arxitektura häm toraq kommunal' xezmäte ministrlığı sotsial' ipotekağa, Federal' üzäktän, “toraq” ilküläm proyektı nigezendä aqça bülep birülären ömet itä.
Rusiäneñ töbäk üseşe ministrlığı planı buyınça, kiläse yılğa respublikada 2 millionğa yaqın kvadrat metr toraq mäydanı tözelergä tieş. Bügen 1.2 million kvadrat metr tözerlek mömkinlek bar. Şuña kürä dä bu plan ütäler dip kötelä. Qayber belgeçlär fikerençä, toraq ölkäsendä bıltırğı kebek ük, xäl üzgärmäsä plan ütälüdän genä fayda yuq.
Tuzğan toraq programmasın uñay tämamlandı dip sanap, räsmilär, toraq ölkäsendä yaña programmalar tözi. Läkin tuzğan toraq programması tämamlanğaç ta, Qazan şähäreneñ xoquq saqlaw üzägenä yaña toraq ala almıy qalğan keşelärdän xatlar kilä tora. Alar arasında Bögelmä, Aznaqay, Alabuğa, Älmät, Quqmara, Nurlat rayonnarınnan ğına tügel Qazannıñ üzennän dä 50дән artıq möräjägat' itüçelär bar. Älege üzäk, bu programma axırğaça tämamlanmağan dip mäxkämägä möräjägat' itmäkçe bula.
Bügen mäñge çişelmäslek problemağa äylänep barğan, toraq mä’säläse tiräsendä küp süz yöri. Ämma xalıqnı ber töp soraw borçıy. Xäyerçe ildä, toraqnı barlıq keşe dä ala alırlıq itterep bulamı? Bügen, Rusiä däwlät şurası prezidiumı utırışında bu sorawğa cawap ezlärgä tırıştılar.
Ğädel Galämetdinov
