Udmurtiä külämendä tatar yäşläre berlege «İman» 1994 yılda üzeneñ eşçänlegen başlap cibärgän ide. Bu oyışmada yäşlär üzlären törle yaqlap törle ölkälärdä sınap qarap, küpläre inde xäzer üzläre citäkçelär bulıp eşli. Berniçä genä misal. İrek Şäripov — «İman» berlegeneñ berençe räise, bügen Udmurtiä tatarlarınıñ regional' milli-mädäni möxtäriäten citäkli, «Yañarış» gazetasınıñ baş möxärrire dä.
Zöhrä Kasimova da «İman» berlege oyıştırğan çaralarda äle uquçı bularaq qatnaşıp, cäyge lager' smenalarında çınığu alıp, Udmurt universitetınıñ tatar bülegenä uqırğa kerep, soñğı öç yılda «İman» tatar yäşläre berlegen citäkläp torğan şäxes.
Ütkän şimbädä Udmurtiä respublikasınnan tatar yäşläre üzläreneñ çirattağı qorıltayına cıyılıp, 2005—2006 yıllarda başqarılğan eşlärenä näticä yasadı, kiläçäkkä plannar bilgeläde, yaña idäräsen sayladı. Aldağı ike yılda Udmurtiä tatar yäşläre berlegen Güzäl Bädretdinova citäkläyäçäk.
Güzäl Udmurtiädä dä yaña keşe. Äle yartı yıl ğına İjawğa kilep, «Yañarış» gazetasında eşli başladı. Ämma inde tatarlar tormışı, ayıruça yäşlär xäräkäte belän tanışıp ölgerdem, dip urtaqlaştı Güzäl. «İman» tatar yäşläre eşenä dä aktivlıq kertergä niäte.
Qorıltayda «İman» berlegeneñ kiläse yıllarğa eş yünäleşe itep mäktäplärneñ tatar sıynıflarında uquçılarnı üz oyışmasına tartu dip bilgelände. Studentlar, zavod, fabrikalarda, firmalarda eşläwçe yäşlär bu oyışmanı üz itsä, mäktäplärneñ ölkän sıynıf uquçıları älegä qädär oyışmağa yörmäde. Şuña da İrek Şäripov, qorıltayğa cıyılğan uquçılarğa möräcäğät itep, alarnı ölkännär belän bergä bulırğa öndäde.
Monıñ säbäben İrek Şäripov bügenge zaman taläbe dip bilgeläde. Bügen törle oyışmalarğa eşkä çaqırıp yazılğan iğlannardan şunı kürergä mömkin, dide İrek. Eşkä yäş, ämma inde beraz täcribäse bulğan keşelärne çaqıralar. Eş häm oyıştıru täcribäsen tuplawda tatar yäşlärenä «İman» berlege yärdäm itäçäk dip assızıqladı İrek Şäripov.
İrek Şäripovnıñ süzlären qüätläp, tatar gimnaziäseneñ tärbiä eşe buyınça direktor yärdämçese El'vira Xuzyatova äle tatar bülegendä uqığanda uq mondıy täcribäne näq «İman» berlegendä aluın citkerde.
El'vira Xuzyatova tatar sıynıflarında uquçı balalarnı oyıştıru turında küptän xıyallanuı turında söyläde. Şuña da «İman» berlegeneñ mäktäp balalarına iğtibarın yünältüen xuplap qarşı aluın belderde.
Bu başlanğıçnı ölkän sıynıf uquçıları üzläre dä xuplap qarşı aldı. Süz gimnaziä uquçısı İlgizär Minneäxmätov häm unınçı mäktäp uquçısı Färidä Mullaxmätovağa.
«İman» berlegeneñ uquçı balalarğa iğtibar itüläreneñ tağın ber säbäbe bar. Bügen Udmurtiädä yäşäwçe tatar ğailälärennän barı tik altı protsent balalar mäktäplärdä ana telen öyränä. Bu xaqta milli säyäsät ministırlıygınnan baş belgeç Fändüs Xucin ministırlıq ütkärgän sorawlarğa nigezlänep äytüen citkerde. Şulay uq Fändüs Xucin süzlärençä, 38 protsent studentlar tuğan tele itep rus telen saylağan. Şuña da tatar yäşlärenä eş mäydanı citärlek dide ul.
Aqsaqallar oyışması räise Şihabetdin Sadıykov «İman» tatar yäşlär berlegenä tatar yäşläre arasında eşne aktivlaştırmasalar, assimilyatsiä däwam iteläçäk, şul uq waqıtta tärtip bozuçılar sanı da küpkä artaçaq dip basım yasadı.
Tatar ictimaği üzäge citäkçese Fnün Mirzayanov, yäşlärne ana telen öyränep, tatar ğöref-ğädätlären däwam itärgä öndäde.
2007 yılnıñ cäy aylarında İdel buyı federal' okrugı subyektlarındağı milli yäşlär oyışmaları İjawda cıyılaçaq. Bu xaqta respublikanıñ yäşlär eşe buyınça komitetı räise İgor Krasnov citkerde. Bu üz çiratında, yäşlärgä üz soğında ğına qaynamasqa, regiondağı başqa milli oyışmalar belän elemtädä torırğa, ber-berseneñ eş näticäsen kürep üzläreneñ eşlären dä planlaştırırğa yärdäm itäçäk. İgor Krasnov süzlärençä, 2007 yıl İdel buyı okrugında yäşlär yılı dip iğlan itelgän, alar 2008-nçe yılnı Rossiä külämendä yäşlär yılı dip iğlan itü buyınça Putinğa möräcäğät belän çıqqannar.
Niçek kenä bulmasın — bolar yäşlär tormışına yaxşı yaqqa üzgäreşlär kiteräçäk digän fikerne küzallar eş itälär tatar yäşläre dä.
Xämidä Ğayfullina, Udmurtiä
