Qazanda Awropa häm Aziä arxeologlarınıñ xalıqara konferensiäse ikençe tapqır ütkärelä. Anıñ berençese Tatarstan başqalasında, bötenrusiä arxeologlar konferensiäse iseme astında 1877 yılda bulğan. Bıyılğı cıyılışnıñ töp maqsatı, törle illärdän cıyılğan arxeologlarnıñ, “Awraziä dalalarında urta ğasır ezlänüläre” xalıqara kongressına äzerlänüe. Tatarstan ğalimnäre beldergänçä, älege ike konferensiä dä tatar millätenä yazmışında möhim urın biläp tora. Bu turıda Azatlıq radiosı öçen Tatarstan fännär akademiäse vitse-prezidentı Mirqasıym Gosmanov söyli.
Bezneñ öçen bik ähämiätle,anda berençe märtäbä, Şihabetdin Märcäni Bolğar tarixı turında üzeneñ dokladın yasıy. Ä bügen isä bez monda Awraziä kiñlekläreneñ arxeologiäsenä bağışlanğan xalıqara konferensiä ütkäräbez. Ni öçen ,çönki utraq tormışlı regionnarda ğına tügel Yevraziä kiñleklärendä dä zur tarixi protsesslar barğan. Älege utırışnı oyıştıruçılar, Rusiä häm Tatarstan fännär akademiäse, Qazan däwlät universitetı, Tatarstannı milli muzey. Mikasıym Gosmanov fikerençä älege cıyılışnıñ töp maqsatın menä nidän ğibärät.
Bu utırışnıñ iñ qimmätle yağı dip, ğalimnärneñ tanışuların,aralışuların i säplär idem. Soñğı yıllarda SSSR cirlegenä qarağanda ğalimnär arasında aralaşu bik köçle tügel ide. Xäzer menä şuşı xezmättäşlekne torğızırğa waqıt. Bu konferensiä moña yärdäm itergä tieş.Konferensiädä Rusiäneñ törle töbäklärennän häm dön'nıñ 8 ilennän 100гә yaqın wäkil qatnaştı. Alar arasında Qıtay, Törkiä, Bolğarstan, Macarstanya wäkillären kürergä mömkin. Şunısı qızıq, çit il arxeologları üz fän ölkäse belän genä çiklänmi. Mäsälän, Macarstan milli muzeee direktorı Fodar İştvan, nıqlap, tel mä’säläse belän qızıqsına. Bu turıda ul Azatlıqqa da söyläde.
İdel buyı bolğarları söyläşkän, Tatar, Çuaş telendä küp süzlär, Macar telendäge süzlär belän bik täñgäl kilä. Macarstanda arxeologlar, tel belgeçläre üz telläre belän genä tügel, tatar, çuaş telen öyränü belän dä şoğıllänä, çönki älege ike xalıq, İdel buyı bolğarlarınıñ mädäniäten saqlap qalğan töp xalıqlar.Konferensiä barışında “Töre-Xäcär” arxeologiäse, “Awrazi dalaları”, “Mongol däwläte häm Altın Urda” yunäleşläre buyınça utırışlar qaralğan. Monnan tış qatnaşuçılar milli xäzinä galereyasendä urnaşqan “Tatarstan arxeologiäse” kürgäzmäsen qarıy ala.
Şunısı qızıqlı, soñğı yıllarda Tatarstan, Qazan haman iğtibar üzägendä. Meñellıqa da böten dönyanı cıydıq, yıl başında, Rusiä citäkçelege kilep däwlät şurası utırışın, ütkärde, Ğäräp illärendä tatarlarğa büläk tapşıralar, inde bötendönya arxeologları da Qazanğa cıyıldı. Fikerne Mirqasıym Gosmanov däwam itä.
Qazan soñğı yıllarda,üzenä kürä säyäsi tormışnıñ da, ğilmi tormışnıñ da üzägenä äwerelep bara häm Qazannıñ meñellığın bilgeläw dä arxeologiä nigezendä başqarıldı, şunısı belän ähämiätle.
“Konferensiädä qatnaşuçı illär arasında qaysı nığraq qızıqsınu uyata” digän sorawğa Arxeologik ezlänülär milli üzäge citäkçese Ayrat Sitdikov Qazaxstannı atadı. “Tarixi häykällärne saqlaw yunäleşendä Qazaqstanda citdi eş alıp barıla. Biredä yıl sayın 40ка yaqın yäş arxeolog äzerlänep çığar” dip belderde ul. Arxeologlar konferensiäse 16 fevral'gä xätle däwam itäçäk. Älegä konferensiäneñ uñışlı näticäläre bularaq, tizdän, berniçä fänni eş basılıp çığaçaq dip kötelä.
Ğädel Galämetdinov
